به مناسبت روز جهانی كوهستان؛
لزوم تغییر رویكردهای فعلی نسبت به گردشگری در كوهستان
به گزارش لوازم حیوان خانگی امروز ۱۱ دسامبر، روز جهانی کوهستان است؛ کوهستانی که اهمیت زیادی در زندگی انسان دارد. یک متخصص کوهستان تنوع زیستی بالای گیاهی و جانوری و وجود منابع آبی را همچون خصوصیت های آن برشمرد و بر لزوم تغییر رویکردهای فعلی نسبت به گردشگری در کوهستان تاکید نمود.
دکتر بابک داریوش در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به اینکه کوه ها دارای اهمیت بسیاری برای انسان هستند و این اهمیت سبب شده تا ۱۱ دسامبر بعنوان روز جهانی کوهستان نامگذاری شود، اظهار نمود: کوه ها منابع آبی هستند که خود سبب بارش برف و باران، تقویت آب های زیرزمینی و تشکیل رودها می شوند همینطور کوه ها را برج های آب شیرین جهان می نامند.
وی در ادامه ضمن اشاره به سایر خدمات کوهستان برای انسان خاطرنشان کرد: به صورت کلی کوهستان دارای اهمیت آب و هوایی است و در مجاورت خود «خرد اقلیم» را تشکیل می دهد و سبب می شود که آب و هوای مناطق کوهستانی و دامنه های آن مطلوب تر از سایر نقاط باشد همینطور فشردگی منطقه آب و هوایی در بخش های کوچک، تنوع توپوگرافی و انزوای زیستگاه سبب می شود تا محیط های کوهستانی دارای تنوع زیستی گیاهی و جانوری بالایی باشند.
این عضو هیات علمی و رئیس موسسه تحقیقاتی شیخ بهایی با اشاره به اینکه محدودیت های محیط کوهستانی سبب شده تا کوه ها خاستگاه فرهنگ و تنوع فرهنگی باشند، اظهار داشت: جالب ترین نمونه آن کشور گینه نو است که در مساحتی به نسبت کم، حدود ۱۰۰۰ زبان مختلف تکلم می شود همینطور خصوصیت های مناطق کوهستانی مانند ارتفاع و چین و شکن های زیاد سبب شده تا کوه همواره اهمیت و کارکرد دفاع و پناه را برای انسان ها داشته باشد.
به گفته داریوش کوه ها همواره منبع اقتصاد و معیشت انسان ها و از طرفی منبع سوخت های زیست توده مانند چوب و سایر اشکال انرژی های تجدیدپذیر هستند همینطور خاک آبرفتی کوه امکان کشاورزی را فراهم می آورد و منابع عظیم مراتع هم امکان دامداری را مهیا کرده است. کسب درآمد از راه گردشگری نیز از کارکردهای نوین کوه است.
این متخصص منظرکوهستان ضمن اشاره به اینکه این کارکردها و اهمیت های کوه برای انسان سبب شده تا در گذر زمان روابط عینی و ذهنی مختلفی میان انسان و کوه شکل گیرد، اظهار نمود: همچون این روابط می توان به رابطه دیداری (بصری) اشاره نمود. کوه به علت چین و شکن ها و ارتفاع آن خط افق را می شکند، دره هایی ایجاد و مناظر زیبایی خلق می کند.
وی افزود: دیدن کوه الهام بخش است و به سرعت معانی ذهنی و روابطی همچون رابطه هویتی و رابطه نمادین را پدید می آورد. براین اساس مجاورت انسان و سکونتگاه ها در بستر کوهستان سبب هویت بخشی به انسان و محیط های شهری و روستایی می شود همینطور کوه ها به علت عظمت و ناشناختگی دارای جایگاه نمادین در ذهن انسان ها هستند. بعنوان مثال کوه همیشه رمز استقامت، بلندی، تعالی و جایگاه قدرت و قداست بوده است. رابطه دیگر انسان و کوه رابطه مذهبی و آیینی است. چنانچه در ایران طی ادوار مختلف تاریخی، کوه دارای تقدس ویژه ای بوده و هم در دوره مهرپرستی، هم دوره زرتشتی و هم در دوره اسلامی این مساله روشن است.
این متخصص منظرکوهستان در ادامه ضمن اشاره به اینکه رابطه دیگر میان انسان و کوه که قدمت کمتری دارد، رابطه تفرجی و ورزشی است، خاطرنشان کرد: با تمام این ها کوه در ایران به لحاظ جغرافیای خاص آن از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. در ایران کوه یک اصل است و اگر کوه نبود، آب و جنگل هم نبود و فلات ایران این گونه شکل نمی گرفت همینطور تمام عوامل طبیعی مساعد به منظور زندگی از برکت کوه هایی است که در ایران وجود دارند چونکه ایران در عرض های جغرافیایی و تحت تأثیر نامطلوب هوای پرفشار جنب حاره ای (کمربند بیابانی و خشک) واقع شده است و اگر این رشته کوه ها در کشور ما نبودند سراسر ایران مانند کشورهایی همچون امارات متحده عربی، کویت و بخش اعظم عربستان و صحرای آفریقا می شد.
به گفته داریوش ازاین رو کارکردها و اهمیت ویژه کوه برای ایرانی ها منجر به روابطی عمیق عینی و ذهنی میان مردم و کوه شده است و برای ایرانی ها کوه عنصری چند وجهی و دارای ابعاد مختلف است.
این عضو هیات علمی و رئیس موسسه تحقیقاتی شیخ بهایی ضمن اشاره به رابطه انسان و گردشگری کوهستان اظهار داشت: رابطه تفرجی از گذشته دور میان ایرانیان و کوه وجود داشته است و ایرانی ها از دیرباز برای بهره مند شدن از هوای فرح بخش و تماشای گل و گیاه و شنیدن نوای دلکش آب به کوه می رفتند ولی نگاه به گردشگری کوهستان در رابطه با اهمیت اقتصادی آن است که در گذشته مطرح نبود.
وی با اشاره به اینکه درباره مبحث گردشگری و حضور در کوهستان مسئله مهم آن است که برای درک کامل از محیط و برقراری رابطه بهتر با آن شناخت جامع تری از محیط نیاز است، اظهار نمود: هر چه شناخت از محیط بیشتر باشد درک ما از آن بیشتر خواهد شد. شناختی جامع و چند بعدی از کوه سبب ارتباط بهتر گردشگران و محیط می شود و علاوه بر این احساس بهتر و ادراک بیشتر گردشگران از محیط، احساس تعلق بیشتر و صدمه کمتر به کوهستان را به دنبال دارد.
این متخصص منظر کوهستان اضافه کرد: ازاین رو با وجود تمام کارکردها و معنای کوه برای ایرانیان، احتیاج به شناختی کل نگر است. برای مثال اگر تهرانی هایی که برای گردشگری به کوه های شمال تهران می روند، بدانند که علت به وجود آمدن و استقرار شهرشان همین کوه ها بوده است و این کوه ها دارای چه تاریخ و داستان هایی هستند، نحوه ارتباط شان با کوه متفاوت خواهد بود.
داریوش در ادامه ضمن اشاره به اینکه رویکردهای متنوعی به گردشگری کوهستان در ایران وجود دارد، خاطرنشان کرد: برای مثال رویکرد نظام برنامه ریزی به گردشگری کوهستان بیشترین فراوانی را در این عرصه دارد و این رویکرد برنامه ریزی نامناسب را دلیلی بر ناکامی و عدم استفاده از ظرفیت ویژه کوهستان در صنعت توریسم می داند.
وی در ادامه اظهار داشت: رویکرد دیگر به کوهستان اقتصاد گردشگری کوهستان است. به علت اهمیت اقتصادی این مورد این رویکرد سایر جنبه های آنرا تحت الشعاع قرار می دهد و گردشگری کوهستان را راهی مهم برای توسعه اقتصادی مناطق کوهستانی می داند. رویکرد توسعه پایدار در گردشگری کوهستان ازجمله رویکردهای دیگری است که توسعه اقتصادی گردشگری کوهستان را ضمن توجه به حفظ و استفاده بهینه از منابع و محیط زیست در نظر می گیرد.
صاحب کرسی ترویجی نظریه پردازی هوش محیط زیستی ضمن اشاره به رویکرد ورزشی به گردشگری کوهستان خاطرنشان کرد: این رویکرد ورزش را در این مورد دارای اهمیت زیاد می بیند و بر توسعه ورزش کوهنوردی تاکید دارد. رویکرد توجه به توسعه مشارکت و منفعت عمومی هم رونق اقتصادی ناشی از گردشگری کوهستان را زمینه ای در راه دستیابی به عدالت اجتماعی می داند.
داریوش در بخش دیگری از صحبت های خود با تکیه بر اینکه تداوم صدمات به کوه عموما ناشی از بی توجهی گردشگران به محیط زیست کوهستان یا هجوم مردم به کوهستان ها در تعطیلات است که اعتراض شدید فعالان محیط زیستی در رسانه ها را به دنبال داشته است، اظهار داشت: رویکردهای فعلی به گردشگری کوهستان در ایران نیازمند تغییر است. امروزه نگاهی کل نگر به نام رویکرد منظرین در رابطه میان انسان، طبیعت و محیط مطرح است که در آن طبیعت، بعنوان یک چشم انداز صرف یا یک عنصر اکولوژیک صرفاً کالبدی تلقی نمی گردد.
وی اضافه کرد: هر چند که مفهوم «منظر» از غرب آمده است اما بررسی ها نشان داده است که نگاه ایرانی ها در گذشته به طبیعت نگاهی چند معنایی بوده است ازاین رو این مفهوم می تواند در بررسی رابطه انسان و طبیعت در ایران موثر باشد. برای مثال معنای کوه دماوند یا البرز برای ایرانی ها بسیار متفاوت از معنایی است که غیر ایرانیان در مواجهه با این کوه ها دارند.
به گفته این متخصص کوهستان ایرانیانی که در قلمروی فرهنگی کوه ها زندگی کرده اند بر مبنای اشعار، داستان ها، اسطوره ها، ضرب المثل ها و نقاشی ها ذهنیتی مشترک از این کوه ها دارند؛ ذهنیتی چند معنایی که فقط در ارتباط با این افراد است.
داریوش ضمن اشاره به انگیزه کوه رفتن مردم خاطرنشان کرد: در واقع می توان گفت مردم از شهرها به سمت کوه فرار می کنند و این هجوم مردم به کوه اتفاق خوبی نیست چونکه گردشگری در کوه از برنامه های روزانه ایرانی ها نیست و خیلی از کسانی که به کوه می روند کوه را به درستی نمی شناسند. کوه تلفیقی از عینیت و ذهنیت است ولی ما هم اکنون صرفاً به عینیت آن توجه داریم.
وی در انتها تصریح کرد: شناخت درست کوه به ما این امکان را می دهد تا از حضور در کوهستان احساسات بیشتری به دست آوریم، در کوه هویت پیدا نماییم و درنتیجه ادراک مان نسبت به خودمان و محیط کوهستان رنگ و بوی دیگری پیدا کند ازاین رو بر مبنای تعریف منظرین کوه، به نظر می آید کوه را به صورت یک «کل» ندیدن سبب شده تا تعاریف و رویکردهای گردشگری کوهستان کامل نباشد.
منبع: لوازم حیوان خانگی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب