سد لاستیكی تجاوز به حقابه هزار ساله باغستان سنتی قزوین
به گزارش لوازم حیوان خانگی قزوین این روزها خطرات زیادی باغستان سنتی قزوین را تهدید می کند اما آنچه بیشتر از همه باغداران را نگران کرده آب رسانی به باغستان است، حفظ حقابه باغستان همواره مورد تاکید باغداران بوده اما این روزها پروژه راه اندازی سد لاستیکی باهدف ایجاد دریاچه تفریحی در راه رودخانه ارنجک، نگرانی ها را نسبت به حقابه باغستان افزایش داده است.
روزهای پایانی سال که فرامی رسد همه به فکر نو کردن لباس و تمیز کردن خانه هستند اما ۱۵ اسفند که به نام روز درختکاری شناخته می شود روزی است که مردم تلاش می کنند این تازگی و سر سبزی را به زمین هم هدیه بدهند، درختان نبض زمین و مایه حیات موجودات زنده هستند، درخت نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی است.
کاشت درخت به شکلی سرمایه گذاری بلندمدت است سرمایه ای که ثمره آن پس از ده ها سال به بار می نشیند در کنار کاشت درخت باید حفظ و نگهداری آن هم موردتوجه قرار بگیرد، باغستان سنتی قزوین نمونه خوبی از کاشت، حفظ و نگهداری درختان کهن سال است به صورتی که تعداد زیادی درختان ۳۰۰ تا ۴۰۰ ساله پسته در باغستان قزوین وجود دارد، باغستانی سنتی قزوین با بیشتر از ۲ هزار هکتار باغ درختان زیادی دارد که همه آنها با عشق کاشته شدند ولی اکنون پس از گذشت بیشتر از هزار سال این درختان در حال نابودی هستند.
این روزها خطرات زیادی باغستان را تهدید می کند اما آنچه بیشتر از همه باغداران را نگران کرده آب رسانی به باغستان است، حفظ حقابه باغستان همواره مورد تاکید باغداران بوده اما این روزها پروژه راه اندازی سد لاستیکی باهدف ایجاد دریاچه تفریحی در راه رودخانه ارنجک، نگرانی ها نسبت به حقابه باغستان را افزایش داده است.
به گزارش لوازم حیوان خانگی به نقل از ایسنا، شهرداری قزوین به منظور تقویت جنبه های گردشگری قزوین طرح تأسیس دریاچه مصنوعی در بوستان فدک را کلید زده است، باغداران حقابه بر از رودخانه ارنجک (باراجین) و هم بعضی از خبرگان آب و صاحب نظران شهرسازی پایدار کشور، راه اندازی سد لاستیکی و ایجاد دریاچه تفریحی را نادرست و تجاوز به حقابه هزار ساله باغستان می دانند و درباره صدمه هایی که ساخت این دریاچه به بخش بزرگی از باغستان و هویت شهر ۸۰۰۰ ساله قزوین می زند، اخطار می دهند.
حفاظت خاک و آب مساله مهم مدیریت باغستان
مریم شهبازی، عضو انجمن توسعه حیات شهر و رئیس کارگروه تنوع زیستی اتحادیه انجمن های علوم زیستی ایران در این خصوص به ایسنا می گوید: ایرانی ها از دیرباز به روش های سنتی حفاظت خاک و آب با توسعه همزمان کشاورزی متناسب با محدودیت های اقلیمی خاک و زمین در کشور دست پیداکرده بودند، این شیوه های سنتی و دانش های بومی با محیط زیست و شرایط اقلیمی پرفشار کشور ما منطبق بود و از طرفی منطبق با نیازهای آبخیزنشینان و با مشارکت آنان بود.
وی ادامه می دهد: از دیرباز استحصال آب باران و بهره برداری از سیلاب راهی متداول برای باغداری و زراعت در مناطق خشک و نیمه خشک بود، قدمت این روش ۷۰۰۰ ساله و باغستان سنتی قزوین با قدمتی بالغ بر ۱۵۰۰ سال نمونه بی نظیری از این سامانه های سنتی پرارزش است؛ مزایای استفاده از این سامانه ها علاوه بر تولید محصول، کنترل سیل، حفاظت خاک و تغذیه آب های زیرزمینی و آبخوان است.
عضو هیئت علمی گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی گرگان اظهار می کند: بی توجهی به این سامانه پرارزش و منحصربه فرد در کشور و اجرای پروژه های بخشی نگر و همراه با سوداگری زمین نشان داده است که مدیران در سالهای اخیر بدون توجه به ارزش های باغستان فعالیت کردند، این روزها هم بحث راه اندازی دریاچه تفریحی بر روی رودخانه ارنجک مورد اعتراض است.
وی تاکید می کند: رودخانه ارنجک یکی از رودخانه های فصلی است که عملاً تغذیه کننده بخش عمده ای از باغستان حدود ۹۰۰ هکتار است، شهر قزوین در دامنه کوهپایه های البرز و بر روی مخروط افکنه ی رودخانه های فصلی واقع شده است بنابراین طی فصل های بهار و زمستان در معرض سیلاب های فصلی قرار دارد؛ شهر قزوین در طول تاریخ خودش در اقلیم و آب وهوای خشک و نیمه خشک به سر برده بنابراین مدیریت آب و بهره برداری از رودخانه های فصلی ضروریست.
سد لاستیکی جنایتی ضد اکوسیستم
شهبازی ضمن اشاره به پروژه سد لاستیکی یادآور می شود: پیش ازاین هم پروژه های ناکارآمد دیگری روی این رودخانه اجراشده بود، محور معروف به کمربند شرق بدون توجه به رژیم های هیدرولوژیک رودخانه باراجین و دیگر پروژه های عمرانی و گردشگری می باشد که متأسفانه منجر به عدم تخصیص حقابه به باغستان می شوند درحالی که این اثر طبیعی ثبت ملی شده و در انتظار ثبت میراث جهانی کشاورزی و ازنظر میراث فرهنگی در حال ثبت جهانی است.
وی خاطرنشان می کند: طراحان سد لاستیکی خودشان اذعان دارند که منابع تأمین آب برای راه اندازی آن کافی نیست، در قزوین اجازه حفر چاه عمیق وجود ندارد ازاین رو باید از آب خام یعنی آب شهری استفاده کنند چونکه آب رودخانه فصلی است و برای راه اندازی دریاچه کافی نیست.
عضو انجمن توسعه حیات شهر تاکید می کند: آمار بلندمدت هواشناسی نشان داده است که قزوین شهری خشک و نیمه خشک است میزان بارندگی سالانه میانگین ۳۰۰ میلی متر و تبخیر آن ۱۵۰۰ ملی متر است منطقه ما فصل خشک نسبتاً طولانی دارد ازاین رو باید بررسی شود که آیا باغستان آب پایدار دارد که ما از بخشی از حقابه آن بگذریم؟
وی بیان می کند: قوانین و مصوبات عالی ترین شورایعالی کشور شورایعالی شهرسازی و معماری تاکید دارد حقابه باغستان از رودخانه را هیچگاه نباید برای راه اندازی پروژه های عمرانی و گردشگری مصرف کرد بااین حال طرح هایی مصوب و عملیاتی می شود، سد لاستیکی هم یکی از پروژه هایی است که به باغستان صدمه می رساند.
شهبازی خاطرنشان می کند: برای راه اندازی سد، خاک برداری شدیدی صورت گرفته است و در آینده هم شاهد سطح تبخیر وسیع خواهیم بود، تلفات تبخیر در چهار ماه ۳۶۰۰ مترمکعب پیشبینی شده است اگر سطح دریاچه را بزرگ تر در نظر بگیرند این میزان به ۱۴ هزار مترمکعب می رسد که در این صورت کل آب دریاچه تبخیر می شود.
وی عنوان می کند: باغستان یکی از زنده ترین و پویاترین باغاتی است که طی ۱۵۰۰ سال در مقابل قحطی ها و خشک سالی ها ایستاده و به دست ما رسیده است، امروز در تلاطم مدیریت شهری قرارگرفته و بیم آن می رود که تاب نیاوریم، طرح هایی مثل سد لاستیکی جنایتی ضد اکوسیستم است و باید از آن جلوگیری شود.
دریاچه با شرایط اقلیمی ما تناسب ندارد
عباس باباییان، باغدار پیشروی باغستان هم در این خصوص به ایسنا می گوید: اگر ما اندکی با جغرافیای شهر قزوین آشنایی داشته باشیم، باید بدانیم که در فرسخی از شمال شهر کوهپایه ها و رشته کوه های البرز را داریم و در فرسخی از شهر به سمت پایین یعنی قسمت جنوبی شهر بیابان شوره کات داریم.
وی ادامه می دهد: در بین کوه و دشت و در مراوداتی که در میلیون ها سال صورت گرفته رسوبات آبرفتی ایجادشده حدود پنج تا ۶ هکتار زمینی را به وجود آورده که خصوصیت های خاص ازلحاظ رسوب گذاری، نوع زاویه تابش آفتاب، همه دست به دست هم داده و اسمش را گذاشتند سرزمین، منطقه یا ناحیه باغستان سنتی که با ۲ یا یک مرتبه آبیاری در سال می شود محصولات مفیدی را از آن برداشت کرد.
این باغدار می گوید: این ناحیه که به آن باغستان سنتی می گوییم توسط ۵ رودخانه فصلی که از کوه ها سرچشمه می گیرند آبیاری می شود، با عنایت به تومار قدیمی شهر که قدمتی هزار ساله دارد و با مهر تاریخ دان مشهور حمدالله مستوفی ممهور شده کل مساحت باغستان بیشتر از ۴۰۰۰ هکتار نبوده است.
باباییان یادآور می شود: عده ای می گویند مساحت باغستان درگذشته ۶۰۰۰ هکتار بوده است، این ها راه گم می کنند تا وظایف خودشان را در آب رسانی به باغستان به خوبی انجام ندهند، مثلاً می گویند مساحت کم شده است اما میزان آب دو برابر شده است، این در شرایطی است که در همان تومار سرزمین قزوین جزو جغرافیای خشک است و قنات های گوناگونی در شهر داریم که از کوهپایه کشیده شده و نشان داده است قزوین سرزمین کم آبی است که رودهای خروشان دائمی نداشته و به قنات وابسته بوده است.
وی اظهار می کند: درگذشته به خاطر کم بودن آب در قزوین دعوا می شود به صورتی که نام یکی از تومارهای آب «امیر از شر» است چونکه جهت استفاده از آب شری ایجاد و فردی کشته شده و خون بها دادند، تاریخ نشان داده است که از قدیم الایام در قزوین خشکی بوده و نزاع هایی به پا شده است وقتی با این وضعیت آشنا باشیم و قسمت قنات را هم اضافه نماییم دیگر به دنبال ساخت دریاچه مصنوعی نمی رویم چونکه دریاچه برای سرزمین ما نیست و با شرایط اقلیمی ما تناسب ندارد، اگر لازم بود خودبه خود میلیون ها سال پیش دریاچه درست شده بود.
۹۰ درصد باغستان آب پایدار ندارد
این باغدار بیان می کند: ما باید از پتانسیل ها و ظرفیت های موجود به نحو احسن استفاده نماییم، باید ببینم که قدیم چه داشتیم و هر حرکت و پیشرفت بر مبنای همان پتانسیل های قدیمی صورت بگیرد، هر نسلی پله ای برای ترقی می گذارد اما بعداز این همه سال ما پله تحولی برای باغستان نداشتیم.
وی تاکید می کند: خانه های کاه گلی آجری و تیرآهن شده، خیابان ها و میدان ها تغییر کرده اند ولی باغستان همچنان سنتی مانده است. در ۹۰ درصد باغستان آب پایدار وجود ندارد اگر آب پایدار را بعنوان چاه های عمیقی که هست در نظر بگیریم، آبیاری بستگی دارد به مقدار نزولات آسمانی و بارشی که در قزوین رخ می دهد، بارندگی باید به صورتی باشد که جریان آب رودخانه را ببینیم.
باباییان خاطرنشان می کند: برای راه اندازی دریاچه منابع تأمین آب کافی نیست و اجازه حفر چاه در دشت قزوین وجود ندارد ازاین رو باید از آبخوان شهری استفاده کنند؛ من به کارشناسان طرح ایراد می گیرم که از ذخیره دانش بومی شهروندان و باغداران استفاده نکردند، ذخیره دانش و تجربه باغداران و اسنادی که در خرید آب منطقه ای داریم می گوید هر چهار سال رودخانه خشک است و باغداران باید بروند کانال طالقان آب بخرند و سهمیه بندی کنند وقتی ما هر چهار سال آب می خریم یعنی این رودخانه آب ندارد، باغ هایی که در تک تک سندها نوشته با حقابه از رودخانه ارنجک باز هم در بعضی موارد آب ندارد.
وی بیان می کند: در این تغییر اقلیم که هوا گرم شده است تابستان تبخیر و تنش آبی بالایی داریم به خاطر این که چاه های جذبی یعنی چاه های خانگی فاضلاب از سطح شهر جمع آوری شدند؛ نخستین معضل آن پایین آمدن رطوبت بود و درختان زردآلو خشک شدند، درواقع با حذف چاه های جذبی رطوبتی که به باغستان می آمد پس از درختان زردآلو درختان بادام هم در حال خشک شدن است.
این باغدار یادآور می شود: هرجایی که پیشرفت صورت گرفته سنت با نوآوری ترکیب شده است، اندکی از نوآوری و مدرنیته آمده داخل سنت آنرا به روز کرده است؛ اگر بخواهیم سنتی عمل نماییم باید عمر جوانی مان را بگذاریم تا یک درخت پیوند بخورد و نسل بعدی بتواند پسته برداشت کند این در شرایطی است که اگر در تابستان های گرم آب پایدار داشته باشیم نهال را زیر ۱۰ سال به پیوند می رسانیم.
سد لاستیکی و تهدید حیات باغستان
وی خاطرنشان می کند: باید به جغرافیای شهری توجه کنیم؛ پنج رودخانه شهر ما فصلی است و در فصل های بهار آب دارند و تابستان آب ندارند، پنج ناودان آب را به پشت کوه های شمالی در گودال باغستان می آورد و آب آشامیدنی و آب چاه های کشاورزی اطراف باغستان را تأمین می کند و میلیون ها درخت هوای تسویه شده را در خدمت آحاد شهروندان قرار می دهند، آقایان مدیران متولی باید در مورد آب باغستان داد بزنند نه ما که زورمان به جایی نمی رسد.
باباییان تاکید می کند: سد لاستیکی، طرح فاجعه بار جدیدی است که این روزها در حال اجراست. طرحی که با اجرایی شدنش، به صورت مستقیم حیات درختان ۹۰۰ هکتار از نیمه ی شرقی باغستان سنتی قزوین را با خطر جدی روبه رو می کند.
به گزارش لوازم حیوان خانگی به نقل از ایسنا، در شرایط اقلیمی سرزمین های خشک و نیمه خشک، بخش بزرگی از آب اندکی که به ساکنین این سرزمین اعطاشده، به صورت تبخیر از بین می رود. پیشینیان ما طی هزاران سال با خرد و تدبیر خود دریافتند که این آب مختصر باید در زیرزمین، در کاریزها و آبخوان ها پنهان شود؛ چونکه این سرمایه باارزش به واسطه نور خورشید و جریان باد در معرض تهدید است حال باید دید مسؤلان و طراحان سد لاستیکی چه تدبیری برای تبخیر این میزان آب که حق اصلی باغستان است اندیشیده اند؟
منبع: petpart.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب