در گفتگو با مهر بررسی شد؛
آكسولوتل در ایران نداریم، سیاه نمایی محیط زیستی به ضرر همه است
لوازم حیوان خانگی: یك جانور شناس خبر انتشار یافته درباره موجود عجیب مشاهده شده در خوزستان را دارای اشتباهات گوناگون دانست و اظهار داشت: این حیوان اساسا آكسولوتل نیست و هیچ دلیلی نداریم كه فیلم در ایران ضبط شده باشد.
عرفان خسروی دیرینه شناس و جانورشناس، در گفتگو با خبرنگار مهر، اخبار در رابطه با مشاهده موجود عجیب در خوزستان را دارای اشتباهات گوناگون دانست و اظهار داشت: این خبر طبق معمول برمبنای فیلم مشكوكی است كه ادعا می شود در رابطه با سیل خوزستان است، اما درحقیقت هیچ دلیلی برای پذیرش این ادعا نداریم و چیزی جز این موجود كه مشغول خزیدن روی زمین است، در فیلم دیده نمی گردد كه نشان دهد این فیلم واقعا در خوزستان ضبط شده است. با عنایت به موجودی باز كه در فیلم دیده می شود، بنظر می رسد این فیلم در مكزیك یا كالیفرنیا ضبط شده و كسی آنرا از روی اینترنت برداشته و مدعی شده مربوط به خوزستان است.
این كه فیلمی را بدون تحقیق، بدون استناد منبعی معتبر و آزموده یا حتی بدون هیچ گونه شاهد ظاهری دست به دست بكنیم و بگوییم این صحنه مربوط خوزستان است، درنهایت به ضرر همه ما است، به ضرر طبیعت خوزستان، به ضرر محیط زیست كل ایران و به ضرر افرادی كه برای حفظ این طبیعت سختی و مرارت كشیده اندوی در پاسخ به این پرسش كه چطور می گویید این فیلم مربوط به مكزیك یا كالیفرنیاست اظهار داشت: برای پاسخ به این سوال، اول باید دید كه این موجود اصلا چیست! در این فیلم موجودی با بدن كشیده و مار مانند، بدون پاهای عقب ولی واجد دو پای كوچك جلویی، با پوستی پوشیده از فلس های سفید یا صورتی و سری گرد و دمی كوتاه دیده می شود. در توضیحات همراه فیلم ادعا شده كه این موجود آكسولوتل است كه به اشتباه آنرا نوعی ماهی شمرده اند. اما درحقیقت موجودی كه در فیلم دیده می شود، اصلا آكسولوتل نیست و آكسولوتل هم ماهی نیست؛ بلكه دوزیست است. آكسولوتل (axolotl) با نام علمی Ambystoma mexicanum سمندری است بومی دو دریاچه سوچی میلكو و كالكو در وادی مكزیك كه همه عمرش در آب زندگی می كند و آبشش های دوره لاروی اش را حتی پس از بلوغ حفظ می نماید. آكسولوتل مثل باقی دوزیستان پوستی برهنه و فاقد فلس دارد، هر دو جفت پاهای عقب و جلویش كامل است، دمی بلند و باله مانند دارد و البته شكل بدنش كمابیش شبیه سایر سمندرهاست و پروفایل بدنش از موجود كشیده و درازی كه در فیلم دیده می شود كوتاه تر و ضخیم تر است. بدین سبب اطلاق عنوان آكسولوتل به موجودی كه در این فیلم دیده می شود، اشتباه است.
همه جانداران كنونی نیاكانی از دوره ژوراسیك داشته اند
این دیرینه شناس درباره انتساب این موجود به دوره ژوراسیك باز اظهار داشت: جالب است گفته اند این موجود از دوره ژوراسیك به جا مانده كه باز هم موضوعی غلط و بی ربط است. درحقیقت همه جانداران كنونی زمین نیاكانی در دوره ژوراسیك داشته اند و هیچ كدام از زیر بته بیرون نیامده اند. اگر هم منظور این است كه این موجود از دوره ژوراسیك تاكنون دست نخورده باقی مانده، باز هم كاملا اشتباه است. آكسولوتل
خسروی اشاره كرد: قدیمی ترین نمونه از زیررده دوزیستان دم دار در میانه دوره ژوراسیك تكامل یافتند ولی خانواده ای كه ادعا شده این موجود به آن متعلق می باشد، كاملا جدید و متأخر است و هیچ نمونه سنگواره ای از آنها به دست نیامده است. بعلاوه خویشاوندان دورتر آنها باز تا اواخر دوره كرتاسه هنوز تكامل نیافته بودند. به عبارت دیگر خلاف ظاهر ابتدایی موجودی مثل آكسولوتل، این سمندر آبزی خیلی دیرتر از سمندرهای متعارفی تكامل یافته كه سپس بلوغ آبشش های خودرا از دست می دهند و انتساب این موجود (یا هر موجود دیگری كه امروز در كره زمین وجود دارد) به دوره ژوراسیك، نشانه شتاب زدگی عوامانه در جعل اخبار شبه علمی است.
موجودی كه در فیلم دیده می شود اصلا دوزیست نیست
این فیلم در خیلی جاها به نام كانال خبرنگاران حامی محیط زیست انتشار یافته و این خبر بدی برای همه كسانی است كه دل نگران وضعیت طبیعت و محیط زیست ایران هستند. مردم عادی هم كه دل نگران طبیعت ایران هستند، این خبرها را به سادگی بازنشر می كننداین جانورشناس در پاسخ به این كه موجود مشاهده شده در فیلم چیست و چرا می گویید به مكزیك و كالیفرنیا متعلق می باشد توضیح داد: موجودی كه در فیلم دیده می شود اصلا دوزیست نیست، چون هیچ دوزیستی پوست فلس دار ندارد. درحقیقت این موجود خزنده ای از راسته فلس داران (اسكوامات ها) است كه شامل حیواناتی از قبیل مارها و مارمولك ها می شود. نكته ای كه درباره این موجود نامتعارف و عجیب به نظر می آید، كوچك بودن پاهای جلویی و فقدان پاهای پسین است، اما همین خاصیت دلالت خوبی برای شناسایی این موجود است.
خسروی تصریح كرد: اگر به شجره نامه تكاملی مارمولك ها نگاه نماییم، می بینیم كه دست كم ۲۵ تبار متفاوت از مارمولك ها هستند كه جدا از یكدیگر پاهای خودرا از دست داده اند و بدنی كشیده و مارمانند پیدا كرده اند. یعنی در شجره نامه گسترده و متنوع مارمولك ها، دست كم ۲۵ تبار بی دست و پا وجود دارد كه نیای مشترك آنها مثل مارمولك های متعارف، دست و پای معمولی داشته. از دست دادن دست و پا و ظاهر مارمانند در هركدام از این ۲۵ تبار به صورت جداگانه تكامل یافته؛ به این معنا كه ۲۵ گروه مختلف از مارمولك هایی كه دست و پای معمولی داشتند، به خاطر سبك زندگی مشابهی كه اختیار كرده اند و به حفاری زیر خاك و تغذیه از جانوران درون خاك روآورده اند، دست و پای خودرا از دست داده و به شكل مارمانند تكامل یافته اند.
وی اشاره كرد: موجودی كه در فیلم دیده می شود، عضو یكی از همین گروه های مارمانند است؛ با این تفاوت كه پاهای جلویی اش یا هنوز كاملا از میان نرفته، یا باردیگر طی فرایندی كه «بازگشت تكاملی» نامیده می شود، پاهای پیشین ظاهر شده اند. از میان این ۲۵ گروه، گروه های زیادی هستند كه چنین وضعیتی دارند و حتی در بعضی گونه ها، برخی افراد بدون دست و پا متولد می شوند و برخی افراد دیگر همان گونه، با دست و پا هستند. بنظر می رسد مكانیسم تكاملی از دست رفتن دست و پا در این مارمولك ها، در رابطه با خاموش و روشن شدن ژن های دخیل در تكوین دست و پا باشد و حتی در نمونه های كاملا بدون دست و پا، ژن های مولد دست و پا، هنوز در ژنوم جانور حضور دارند، منتها خاموش و غیرفعال هستند. بدین سان امكان دارد از نسل گونه ای بدون دست و پا، باردیگر گونه ای با دست و پا یا واجد دست های كوچك تكامل یابد كه این نمونه یكی از همین موارد است.
این جانورشناس اشاره كرد: نام علمی این گونه ظاهرا نامتعارف Bipes biporus است كه بومی مكزیك و باز صحرای باها در كالیفرنیاست. از خود این گونه هیچ نمونه سنگواره ای به دست نیامده، ولی خویشاوند سنگواره ای دارد به نام Anniealexandria كه قدمت آن به ۵۵ میلیون سال پیش بازمی گردد. ۵۵ میلیون سال پیش، یعنی یكصد میلیون سال جدیدتر از مرز پایانی دوره ژوراسیك و نه میلیون سال پس از انقراض بزرگی كه به نابودی اغلب دایناسورها منتهی شد. درحقیقت این مارمولك ها تنها سپس واقعه مشهور به انقراض دایناسورها تكامل یافتند. با عنایت به این كه نمونه سنگواره این خانواده در آمریكای شمالی به دست آمده، باید گفت این خانواده تنها در قاره آمریكای شمالی تكامل یافته اند و هیچ نمونه ای از آنها در آمریكای جنوبی، آسیا و قاره های دیگر مشاهده نشده است، مگر این كه توسط انسان و بعنوان نمونه علمی، نمونه باغ وحش یا حیوان خانگی به جای دیگر رفته باشد.
حتی اگر این فیلم واقعا در خوزستان گرفته شده باشد، باز هم غیرممكن است موجودی كه خودش و خویشاوندانش محدود به ناحیه كوچكی در آمریكای شمالی هستند، در ایران هم وجود داشته باشد، مگر این كه كسی این موجود را به صورت قاچاق و بعنوان حیوان خانگی با خودش به ایران آورده باشد كه در این صورت هم گونه ای مهاجم و مخرب تنوع زیستی ایران خواهد بودخسروی اضافه كرد: این خانواده عضو دسته بزرگتری از مارمولك های بی دست وپاست كه ابرخانواده كرم سوسمارها یا مارمولك های كرمی شكل (Amphisbaenia) نامیده می شوند. از میان مارمولك های كرمی شكل، چهار گونه هستند كه گرچه از نیای مشتركی بی دست وپا تكامل یافته اند، اما دوباره دست و پای خودرا به دست آورده اند و گونه ای كه در فیلم دیده می شود، یعنی Bipes biporus یكی از این چهارگونه است. این ابرخانواده به جز خانواده ای كه شامل Bipes biporus می شود، شامل چند خانواده دیگر باز می شود، بدین سبب تنوع و گستردگی بیشتری دارد و حتی گونه ای از آنها در غرب ایران باز زندگی می كند، اما گونه ای كه در ایران باز مشاهده می شود (Diplometopon zarudnyi) كاملا بدون دست و پاست و شباهتی به آن چه كه در فیلم مشاهده می شود ندارد.
در ایران هم مارمولك بی دست و پا داریم
وی در پاسخ به این كه آیا این موجود نسبتی با مارها دارد یا نه اظهار داشت: به هرحال مارها هم جزء راسته فلس داران هستند و با این موجودات خویشاوندی دارند، اما ظاهر مارمانند در این موجود و مارها و گروه های دیگر مارمولك های بی دست وپا جداگانه تكامل یافته است و نیای مشترك آنها، مارمولك هایی با دست و پای متعارف بوده اند. بعلاوه شباهت این مارمولك های حفار و مارمانند با مارها ظاهری است. مثلا مارها جمجمه های منعطفی دارند و اجزاء جمجمه شان به كمك رباط های كش سان از هم فاصله می گیرد؛ در حالیكه این كرم سوسمارها جمجمه های سفت و مستحكمی دارند كه برای كنارزدن خاك و شن سازگار شده و این موجودات با سرشان مثل موش كور زیر خاك نقب می زنند و حشرات خاك زی را جستجو و شكار می كنند.
این جانورشناس در پاسخ به این كه بالاخره این موجودات با مارها در یك گروه هستند یا در گروه هایی متفاوت قرار دارند اشاره كرد: همگی در راسته فلس داران هستند، اما در گذشته راسته فلس داران به سه زیرراسته مارها، كرم سوسمارها و مارمولك ها تقسیم می شد و هنوز هم در كتاب هایی كه به زبان فارسی در این زمینه وجود دارند، این رده بندی سنتی مورد استناد قرار گرفته. اما یافته های ژنتیك و مولكولی نشان داده است این رده بندی كاملا اشتباه و مردود است.
خسروی توضیح داد: كرم سوسمارها یا مارمولك های كرمی شكل، خویشاوندی نزدیكی با خانواده مارمولك های لاسرتید دارند و جداانگاشتن آنها از باقی مارمولك ها نادرست است. به عبارت دیگر مارمولك های كرمی شكل گرچه در كنار یكدیگر در ابرخانواده ای به نام Amphisbaenia رده بندی می شوند، اما این گروه، خودش یكی از گروه های مارمولك هاست و از میان مارمولك ها، خانواده لاسرتیدها خویشاوندان نزدیك آنها هستند. حتی مارها باز گرچه در كنار همدیگر در گروهی واحد به نام Serpentes رده بندی می شوند، اما آنها باز زیرراسته جداگانه از سایر مارمولك ها نیستند و خویشاوندی نزدیكی با مارمولك هایی از قبیل ایگوانا، آفتاب پرست و بزمجه دارند. به هرحال همه موجودات زنده، دور یا نزدیك با یكدیگر خویشاوندی دارند و هرچه قدر این خویشاوندی نزدیك تر باشد، شباهت های آنها هم بیشتر است. منتها شباهت هایی از قبیل فقدان دست و پا در مارمولك ها، محصول خویشاوندی نیست، بلكه صفتی است كه بارها به صورت جداگانه در دسته ها و گروه های مختلف تكامل یافته است. لوس مار
وی در پاسخ به این كه آیا اساسا در ایران مارمولك های بدون دست و پای دیگر هم داریم یا نه اظهار داشت: بله، به جز گونه ای كه گفته شد از گروه مارمولك های كرم مانند است، دو گونه از خانواده دیگری به نام مارمولك های بی دست وپا یا انگوییدها در ایران دیده می شوند كه نام بومی آنها كلمره (Anguis colchica) و لوس مار (Pseudopus apodus) است و جالب است كه راجع به اینها هم افسانه های زیادی درست كردند. مثلا درباره لوس مار می گویند از كنار شكمش شكافی بازمی كند و حشرات را به دام می اندازد و همان شكاف جانبی نقش دهانش را بازی می كند. درحالی كه این شكاف در حقیقت چین پوستی ساده ای است كه به جای محل رویش دست و پای ازمیان رفته در بدن لوس مار دیده می شود. این افسانه ها گاهی سبب ترسیدن مردم از این حیوانات می شود و درنتیجه عامل تهدیدآمیزی برای نسل این حیوانات است.
خسروی اضافه كرد: به جز این ها، نمونه هایی از اسكینك ها یا همان سقنقورها هم در ایران زندگی می كنند كه برخی بدنی مارمانند و دست وپایی كوچك و تحلیل رفته دارند. گونه هایی از سقنقورها بطور كلی دست و پای خودرا از دست داده اند ولی گونه های ایرانی، گرچه ظاهری مارمانند دارند، اما همچنان دست وپاهایی كوچك و تحلیل رفته دارند. افسانه هایی باز حول زندگی سقنقورها بافته شده از این قبیل كه خوردن این مارمولك ها را مسبب تقویت قوه باه می دانند، بنا بر این این حیوانات را شكار و خشك می كنند و در عطاری ها تحت عنوان سقنقور، سمنقور یا حتی ماهی سمنقور به جویندگان اكسیر قوای جنسی می فروشند.
غیرممكن است این موجود در ایران وجود داشته باشد
این دیرینه شناس و جانورشناس درباره فیلم انتشار یافته توضیح داد: حتی اگر این فیلم واقعا در خوزستان گرفته شده باشد، باز هم غیرممكن است موجودی كه خودش و خویشاوندانش محدود به ناحیه كوچكی در آمریكای شمالی هستند، در ایران هم وجود داشته باشد، مگر این كه كسی این موجود را به صورت قاچاق و بعنوان حیوان خانگی با خودش به ایران آورده باشد كه در این صورت هم گونه ای مهاجم و مخرب تنوع زیستی ایران خواهد بود. علاوه بر این ادعای قدیمی بودن منطقه ای مثل خوزستان یا هر نقطه دیگری از زمین باز مثل ادعای قدیمی بودن هركدام از جانداران فعلی زمین، كاملا پوچ و بی مدلول است. به همان اندازه كه خوزستان از دوره ژوراسیك به جا مانده بقیه خشكی ها و دریاهای زمین هم از دوره ژوراسیك باقی مانده اند! این طور نیست كه برخی سرزمین های دنیا پس از دوره ژوراسیك به سطح كره ارض آمده باشند و برخی قبل از ژوراسیك وجود داشته باشند.
در توضیحات همراه فیلم ادعا شده كه این موجود آكسولوتل است كه به اشتباه آنرا نوعی ماهی شمرده اند. اما درحقیقت موجودی كه در فیلم دیده می شود، اصلا آكسولوتل نیست و آكسولوتل هم ماهی نیست؛ بلكه دوزیست استخسروی در پاسخ به این كه چرا چنین اخباری در رسانه ها منتشر می شود اشاره كرد: انتساب جعلی این فیلم به آكسولوتل به روشنی نشان داده است سازندگان این خبر جعلی، حتی زحمت جستجو و مطالعه را به خود نداده اند و با اطلاعاتی سطحی و پرغلط خواسته اند خبر خودرا واجد پایه ای علمی وانمود كنند.
وی تصریح كرد: این خبر دقیقاً مثل داستان جعلی دیگری است كه چند ماه پیش در ارتباط با انقراض سمندری غارزی در غارهای غرب كشور طرح شده بود و آن جا هم ادعا كرده بودند موجودی كه در اصل در سامانه غارهای وابسته به حوضه آبریز اروپای مركزی زندگی می كند، در غارهای ایران هم وجود داشته و منقرض شده است. در هر دو خبر، اطلاعات جعلی در رابطه با موجودات ناشناخته و غریبی كه اصلا بومی ایران نیستند ولی در جای دیگری از دنیا زندگی می كنند، به ایران نسبت داده شده و طعم هر دو خبر باز شكایت از خرابی وضعیت محیط زیست كشور است. بنظر می رسد مردم هر خبری كه حاوی این قبیل ادعاهای منفی و نگران كننده باشد، به راحتی می پذیرند و دست به دست می كنند، اما نكته دردآور این جاست كه هر دو خبر نهایتا از رسانه هایی سردرآورده اند كه مدعی خبررسانی حرفه ای و علمی هستند و حتی از قول خبرنگاران علاقه مند به محیط زیست بازنشر شده اند.
این جانورشناس در پاسخ به این كه رسانه ها، مردم و متخصصان علوم طبیعی باید چه سیاستی درقبال این قبیل اخبار داشته باشند اظهار داشت: انگار به این اخبار عادت كرده ایم و برای دیده شدن دست به دامن سیاه نمایی شبه علمی می زنیم. چندی قبل دكتر محمدصادق فرهادی نیا باز نكته مشابهی را عنوان كرده بود كه مثلا طی ده سال گذشته، وضعیت سابقا وخیم برخی گونه های ایران، به تدریج در سال های اخیر بهبود یافته، اما همچنان اخبار منفی و گاهی بی پایه درباره آنها دست به دست می شود.
درباره لوس مار می گویند از كنار شكمش شكافی بازمی كند و حشرات را به دام می اندازد و همان شكاف جانبی نقش دهانش را بازی می كند. درحالی كه این شكاف در حقیقت چین پوستی ساده ای است كه به جای محل رویش دست و پای ازمیان رفته در بدن لوس مار دیده می شود. این افسانه ها گاهی سبب ترسیدن مردم از این حیوانات می شود و درنتیجه عامل تهدیدآمیزی برای نسل این حیوانات استخسروی اشاره كرد: اگر خود طبیعی دانان و اصحاب محیط زیست در مقابل این قبیل اخبار نایستند، نتیجه آن دیر یا زود موجب بی اعتبارشدن دوستداران محیط زیست ایران خواهد شد. مثلا این فیلم در خیلی جاها به نام كانال خبرنگاران حامی محیط زیست انتشار یافته و این خبر بدی برای همه كسانی است كه دل نگران وضعیت طبیعت و محیط زیست ایران هستند. مردم عادی هم كه دل نگران طبیعت ایران هستند، این خبرها را به سادگی بازنشر می كنند، درحالی كه ابزار بررسی و بازنگری در اختیار همه هست. بازنشر این اخبار بدون پرسشگری، تورق یكی دو كتاب راهنمای حیات وحش یا دست كم جستجویی ابتدایی در اینترنت مصداق دوستی خاله خرسه است. خبرگزاری ها و رسانه ها هم جهت بررسی صحت و سقم این خبرها باید دست به دامن متخصص ها شوند. متخصص هم كسی است كه تحصیلات و مطالعات آكادمیك دارد، نه هر شخص علاقه مندی كه صرفا یكی دو كتاب راهنمای صحرایی در دست گرفته باشد.
وی درانتها اشاره كرد: این كه فیلمی را بدون تحقیق، بدون استناد منبعی معتبر و آزموده یا حتی بدون هیچ گونه شاهد ظاهری دست به دست بكنیم و بگوییم این صحنه مربوط خوزستان است، درنهایت به ضرر همه ما است، به ضرر طبیعت خوزستان، به ضرر محیط زیست كل ایران و به ضرر افرادی كه برای حفظ این طبیعت سختی و مرارت كشیده اند و با انتشار این اخبار جعلی، اعتبار همه شان زیر سوال می رود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب