در گفت وگو با لوازم حیوان خانگی مطرح شد؛
صمت و استاندارد مقصران اصلی آلودگی هوای اصفهان
به گزارش لوازم حیوان خانگی عضو تیم پژوهش آلودگی هوا در پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان اظهار داشت: مقصران اصلی در آلایندگی خودرو ها و واحدهای صنعتی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استاندارد هستند.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها- ندا سپاهی: وضعیت آلودگی هوای کلانشهر اصفهان هر سال بدتر از سال قبل می شود. این کلانشهر بعد از ۶۵۵ روز، در ۲۶ دی ماه سال جاری تنها یک روز هوای پاک نفس کشید. بنا بر آمار آزمایشگاه های حفاظت محیط زیست استان اصفهان، این کلانشهر از شروع سال جاری تا حالا ۱۲۲ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۱۹ روز ناسالم برای عموم شهروندان، ۲۰۳ روز هوای قابل قبول و ۲ روز هوای پاک تجربه کرده است.
این در حالی است که در سالهای اخیر قوانینی برای کاهش آلودگی هوا مصوب شده و مطالعات و راهکارهای بسیاری نیز برای شناسایی منابع آلاینده و جلوگیری از انتشار آلودگی آنها ارائه شده است اما در عمل نه فقط بهبودی در اوضاع مشاهده نمی گردد که شرایط وخیم تر و آمار روزهای آلوده شهر اصفهان و بیماریهای منتسب به آن بیشتر می شود.
بنا به آمار مرکز بهداشت استان اصفهان بیماریها و مرگ و میرهای منتسب به آلودگی هوا از سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹، افزایش دو برابری داشته و در طول این مدت ۲۳۲۳ نفر در شهر اصفهان قربانی آلودگی هوا شدند که این آمار ارتباطی به بیماری کرونا ندارد.
حسین احمدی کیا دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان که از سال ۱۳۹۶ مطالعات سیاهه انتشار آلودگی هوای این کلانشهر را انجام و در این عرصه فعالیت می کند، معتقد می باشد کسانی که به فکر این آلودگی ها نیستند، در رشد بیماریهای در رابطه با آلودگی هوای اصفهان سهیم هستند.
او می گوید: مقصران اصلی در آلایندگی خودرو ها وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استاندارد هستند. وزارت صنعت و معدن علاوه بر آنکه با تولید خودرو های بی کیفیت، هوای شهرها را آلوده می کند، در بخش صنعت نیز کنترلی نداشته و تنها به سود و زیان آنها نظارت دارد. صنعت و محیط زیست در همه جای دنیا در تضاد با هم هستند و اگر قوانین کارآمد و نظارت وجود نداشته باشد، الزامات محیط زیستی رعایت نمی گردد.
چرایی اجرا نشدن قوانین و ترک فعل دستگاهها برای کاهش الودگی، مازوت سوزی نیروگاه ها، آلودگی صنایع فولادی، مناطق تحت تأثیر انتشار آلاینده های خطرناک و خودرو های فرسوده اصفهان همچون مطالبی بود که درباره آنها با دکتر احمدی کیا گفتگو کردیم. متن این گفتگو را در ادامه می خوانید؛
*برغم مطالعات و پژوهش هایی که در زمینه آلودگی هوا انجام شده این مساله همچنان مانند کلاف سردرگمی است که بنظر می رسد حتی قوانین وضع شده در این سال ها نیز نتوانسته گره گشای این معضل اساسی باشد و خیلی از دستگاه های اجرائی در انجام وظایف خود برای کاهش آلودگی هوا کوتاهی می کنند. در صورتیکه انتظار می رفت با انجام مطالعات سهم بندی و سیاهه انتشار کلانشهرها همچون اصفهان، منشأ و مقصران آلودگی هوا مشخص و برای کاهش آن اقدام گردد. چرا بجای بهبود شرایط هر سال شاهد بدتر شدن وضعیت کیفی هوای اصفهان هستیم؟
بله، قانون هوای پاک، قانون جامع و خوبی بود که در سال ۹۷ تصویب گردید، ولی خیلی زود بایگانی شد. قبل از آن هم قوانین خوب دیگری اجرا شده بود؛ هیچ کسی باور نمی کرد که سرب بنزین را از حذف نمایند، بنزین را به یورو چهار ارتقا دهند، خودرو ها و موتورسیکلت ها را انژکتوری کنند و قوانین اجرائی برای اسقاط خودرو ها و موتورسیکلت ها بگذارند. مصرف بنزین الان با سال ۱۳۸۴ تفاوتی نکرده است، در صورتیکه در طول این مدت تعداد زیادی خودرو اضافه شده است. علت آن توقف تولید پیکان و الزامی شدن خودرو های انژکتوری و اسقاط خودرو های فرسوده بود که مصرف بنزین را کم کرد.
وزارت صنعت، معدن و تجارت مدتی در بخش خودرو ها خوب عمل کرد، اما دیری نگذشت که متوقف گردید. ۱۵ سالی می شود که کیفیت موتور خودرو های پرتیراژ داخلی تغییر نکرده است. این وزارت با خودرو های بی کیفیتی که تحویل مردم می دهد و مردم نیز ناراضی هستند، سبب شده که مصرف سوخت ما بالا باشد و الان مصرف سوخت ما سه لیتر بیشتر از خودرو های اروپایی و حتی ترکیه است.
کیفیت موتورها ما بسیار پایین است. نسبت قدرت موتور به مصرف سوخت است که کیفیت موتور را نشان می دهد، که در خودرو های ایرانی این عدد بسیار کمتر از خودرو های خارجی است. در میان خودرو های تولید داخل می توان اظهار داشت که تنها تندر ۹۰ وضعیت بهتری در میزان نسبت قدرت به سوخت دارد.
از سوی دیگر کاتالیست ها نامرغوب است و هیچ مرجعی نیست که کیفیت آنرا اعلام نماید. اداره استاندارد نیز در این خصوص سکوت کرده است؛ مگر می شود کاتالیستی که ۳۰ میلیون تومان قیمت دارد حالا در بازار سه میلیون تومان به فروش برسد؟ این نشان میدهد که کاتالیست ها کیفیت ندارند؛ در صورتیکه نصب کاتالیست می تواند تا ۹۰ درصد آلایندگی خودرو را بکاهد. نصب کاتالیست از سال ۱۳۸۷ الزامی شده است و روی خیلی از آنها عملاً یک قوطی نصب می کنند که داخل آن چیزی نیست!
اداره استاندارد نظارتی ندارد و کیفیت را بر طبق غلظت خروجی کنترل می کند که هیچ ملاک مناسبی نیست در صورتیکه باید مشخص نماید هر خودرو به ازای هر کیلومتر چقدر آلودگی تولید می کند؛ در صورتیکه اداره استاندارد برمبنای میزان غلظت بررسی می کند و فرقی ندارد که این خودرو پرقدرت است یا کم قدرت. عمر این کاتالیست ها سه تا چهار سال است و تقریباً بعد از این مدت تعویض نمی شوند، برای اینکه مراکز معاینه فنی الزامی برای آن وجود ندارد.
*اشاره کردید که وزارت صمت در مقطعی در بخش خودرو خوب عمل کرد و برای مثال کیفیت سوخت را به یورو چهار ارتقا داد که میزان سرب کمتری دارد؛ با توجه به این چرا همچنان خودرو ها بیشترین آلایندگی را در کلانشهرها همچون اصفهان دارند؟
طبق اعداد و ارقامی که بررسی می نماییم، کیفیت سوخت بد نیست و بر طبق مشاهداتمان از تصاویر ماهواره ای، نقاطی که در مرکز شهر اصفهان تردد خودرو زیاد است اکسید گوگرد خیلی بالا نیست. بدین سبب سوخت ما بد نیست اما مشکل این است که خودرو های ما قابلیت استفاده از بنزین یورو چهار و پنج را ندارند و احتراق ناقص ایجاد می شود که این احتراق ناقص موجب ایجاد دوده و ذرات معلق pm2.5 و pm10 می شود این ذرات در زمستان به رطوبت بچسبند و موجب دود سیاه رنگی می شود.
مقصر اصلی در آلایندگی خودرو ها وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استاندارد هستند. سازمان استاندارد به درستی بر کیفیت خودرو ها نظارتی ندارد و عملاً همکار خودروسازان شده است. هر موقع خودروساز قصد توقف تولید یک خودرو را می گیرد، اداره استاندارد با قدرت وارد شده و ایرادات آنرا بیان می کند.
*چندسالی است که دیگر خودرو های فرسوده اسقاط نمی شوند، تردد این خودرو ها چه میزان بر تشدید آلودگی هوای اصفهان اثر گذار است؟
بله، در سالهای قبل که خودرو وارد می شد در ازای هر خودرو پنج خودرو فرسوده اسقاط می شد، اما چند سالی است که خودرو ها اسقاط نمی شوند. مطالعات ما نشان میدهد که ۳۰ درصد آلودگی هوا در شهر اصفهان مربوط به خودرو های فرسوده است که تقریباً ۱۷ درصد از خودرو های سواری و ۵۰ درصد از خودرو های شرکت واحد و بالای ۷۰ درصد کامیون ها و مینی بوس های اصفهان فرسوده است. همه این ها سبب شده که آلودگی هوای اصفهان مضاعف شود.
*با وجود این ها اما نسبت خودروهایی که روزانه در شهر اصفهان تردد می کنند در مقایسه با پایتخت بسیار کمتر است؛ چرا هوای این کلانشهر حتی از پایتخت که روزانه بین پنج تا هفت میلیون تردد خودرو دارد، آلوده تر است و در ردیف نخست آلوده ترین شهرهای کشور قرار دارد؟
در اصفهان یک چهارم تهران خودرو تردد می کند؛ درحالیکه آلودگی اکسید گوگرد این شهر به سبب وجود صنایع بیشتر از پایتخت است برای اینکه خاک و مواد معدنی وقتی می سوزند، انواع آلاینده های سمی آزاد می شود. علاوه بر این ها، کُبالت، روی، مس، کروم، آرسنیک، جیوه، سرب و … را وارد اتمسفر می کنند و اینها روی زمین می نشیند و وارد آب های زیرزمینی می شود، به بیان دیگر هوا، خاک و آب به سبب کارهای صنعتی همه آلوده می شود.
معتقدم کسانی که به فکر این آلودگی ها نیستند، در رشد بیماریها در رابطه با آلودگی هوای اصفهان سهیم هستند. وزارت صنعت و معدن علاوه بر آنکه با تولید خودرو های بی کیفیت، هوای شهرها را آلوده می کند، در بخش صنعت نیز کنترلی نداشته و تنها به سود و زیان آنها نظارت دارد. صنعت و محیط زیست در همه جای دنیا در تضاد با هم هستند. در همه جای دنیا، اگر قوانین کارآمد و نظارت وجود نداشته باشد، الزامات محیط زیستی رعایت نمی گردد.
*میزان ذرات معلق در هوای اصفهان بیشتر است یا اکسیدگوگرد؟
اکسیدگوگرد در هوای داخل شهر اصفهان نسبت به ذرات معلق کمتر است؛ درصد ذرات معلق در شاهین شهر به سبب احتراق نیروگاه و پالایشگاه و در شهر اصفهان به سبب خودرو ها زیاد است. کارخانه های آجر و آهک که هنوز نیز فعال می باشند موجب کارهای معدنی و برداشت خاک در شرق اصفهان شدند و بزرگترین کانون ریزگرد در اصفهان و ایران را در سجزی به وجود آورده اند و بطور کلی هر کجا که ماده معدنی بسوزد اکسید گوگرد وجود دارد. داخل خاک گوگرد است چه کارخانه سرامیک باشد یا سیمان و یا آهن، که بیشترین سهم تولید این آلاینده را ذوب آهن اصفهان دارد که از زغال سنگ استفاده و به شیوه کوره بلند فعالیت می کند و بعد از آن کارخانجات سیمان با فعالیت خود اکسید گوگرد بالایی در هوا منتشر می کنند. در این تصویر منشأ ریزگردهای منطقه سجزی به سمت شهر اصفهان را مشاهده می کنید.
ذرات معلق هوای اصفهان در تصاویر ماهواره ای همیشه بیشتر از تهران اراک و شیراز بوده است که می تواند به سبب ریزگردهای صنایع و آجرپزی و شاید منابع طبیعی باشد. ذرات معلق به سبب احتراق نیز ایجاد می شود. ۱۶ کانون ریزگرد در شرق اصفهان است که به همراه خودرو ها، ذرات معلق اصفهان را شدت بخشیده اند و برای همین تعداد روز پاک اصفهان کمتر از دیگر شهرهاست.
*با وجود مطالعات سهم بندی و سیاهه انتشار آلودگی هوای اصفهان که میزان آلایندگی همه بخش ها را مشخص کرده اما فولاد مبارکه و ذوب آهن زیربار سهم آلایندگی خود نمی روند و مدعی اند آلودگی آنها به شهر اصفهان نمی رسد!؟
اما تصاویر ماهواره ای نیز نشان میدهد که آلودگی این ها به سمت اصفهان می آید؛ شهر اصفهان را از سمت جنوب ذوب آهن، فولاد و کارخانه سیمان از اکسید ازت و گوگرد احاطه کرده و از شمال غرب پالایشگاه، نیروگاه و پتروشیمی است و از شرق کوره های آهک و آجر و همه اینها سبب شده که وضعیت هوای اصفهان بدتر از تهران باشد.
*وضعیت آلودگی هوا در شمال غرب و شرق شهر اصفهان که واحدهای نفتی و گازی زیادی مستقر هستند و در سه سال اخیر توسعه یافتند، مانند پتروشیمی و پالایشگاه چگونه است؟
میزان اکسید گوگرد پتروشیمی خیلی بالاتر از پالایشگاه است. پتروشیمی L.A.B که میزان اکسید گوگرد آن بسیار بالاست. همه این ها همچون پالایشگاه، پتروشیمی، نفت سپاهان و نفت جی به همراه نیروگاه که در کنار هم در یک منطقه یعنی شمال غرب شهر اصفهان قرار دارند آلودگی زیاد به وجود آورده اند که بیشتر به سمت شاهین شهر می رود. مطالعات ما نشان میدهد مونوکسید کربن در اصفهان به نسبت تهران کمتر است اما مشکل اصلی اصفهان ذرات معلق است برای اینکه بر اثر فعالیت همین واحدها وقتی احتراق انجام می شود به ذرات بسیار ریز یعنی تبدیل می شود.
*بیش از یک ماه است که مشعل های مازوت سوز نیروگاه های اصفهان فک پلمب و وارد مدار شده است؛ شهروندان همیشه نسبت به مازوت سوزی صنایع بزرگ در اصفهان نگرانی دارند در صورتیکه بنظر می رسد صنایع کوچک تر درون یا حومه شهر مانند کوره های آجر و ریخته گری ها از سوخت گازوئیل یا مازوت استفاده کنند!؟
بعید می دانم واحدهای کوچک صنعتی مازوت بسوزانند اما گازوئیل ممکن است؛ مازوت به آسانی سوزانده نمی گردد برای اینکه مایعی سنگین است که باید ابتدا آنرا گرم کنند و بسوزانند یا این که به همراه گاز استفاده کنند. در کوره های آجرپزی نیز استفاده از مازوت مشاهده نکرده ام. برخی صنایع ریخته گری هستند که از گازوئیل و گاز مایع استفاده می نمایند که تعداد آنها بسیار کم است و بیشتر آنها ریخته گری ها القایی یا الکتریکی هستند در صورتیکه حجم سوختی که در نیروگاه استفاده می شود، نجومی است و اصلاً قابل مقایسه با دیگر صنایع نیست.
کوره های آجرپزی، ۳۵ درصد گاز شهرستان اصفهان مصرف دارند. در حقیقت زمانی که باید این کوره های آجر را از حومه شهر جابه جا می کردند، به آنها گاز تخصیص دادند و الان که هوا سرد می شود کمبود گاز داریم در صورتیکه این همه مصارف گاز بارگذاری کردند و در وضعیت کمبود آن مجبورند شیرهای مازوت را باز کنند!
فکر می کنم در سال های آتی وضعیت آلودگی هوای اصفهان بدتر شود، برای اینکه از یک سو صنایع توسعه یافته اند و از طرف دیگر فشار مخازن نفتی کم شده و تولید گاز کم شده و از جانب دیگر خرید گاز از ترکمنستان متوقف شده در صورتیکه مصارف آن بالا رفته است؛ بدین جهت احتمال این که در سال های آتی نیروگاه ها به سمت مازوت بروند وجود دارد.
*سهم صنایع اصفهان از مصرف انرژی چقدر است؟
صنایع مصرف کننده اصلی گاز و برق در اصفهان هستند. بیش از ۷۰ درصد مصرف گاز استان مربوط به صنایع هستند. و بیش از نصف برق تولید شده درون شهر اصفهان صرف صنایع می شود. قیمت گاز صنایع فولاد ۳۰ درصد و قیمت گاز صنایع آجر و سیمان ۱۰ درصد قیمت خوراک پتروشیمی هاست که بسیار کمتر از گاز صادراتی است. باتوجه به مصرف نجومی گاز این صنایع، یارانه انرژی بسیاری به آنها داده می شود. در حقیقت این صنایع بجای صادرات آجر و سیمان و فولاد، گاز و برق صادر می کنند.
با وجود این که سال ۱۳۹۳ مازوت نیروگاه ها پلمب شد اما کار ارزشمندی برای تامین گاز استان و یا کاهش مصرف انجام نشد. بدین سبب پیش بینی می شود در سال های آتی نیز مصرف مازوت افزایش یابد. مازوت اکسید گوگرد و ذرات معلق بالایی دارد و اصفهان به سبب وجود صنایع فولاد و ذوب آهن و پتروشیمی و پالایشگاه اشباع از گوگرد است. به بیان دیگر اکسید گوگرد در هوای اصفهان وضعیت خطرناکی نسبت به تهران دارد و اگر مازوت اضافه شود، وضعیت را بسیار بدتر می کند.
*صنایع بزرگ همچون فولاد و ذوب آهن اصفهان در سه- چهار سال اخیر تحریم ها و نوسانات ارزی را مانعی برای فیلتراسیون خروجی های خود و کاهش آلایندگی اعلام می کنند یا برای مثال ادعا کردند که برای نصب فیلتر بر تأسیسات نیروگاه ها در وضعیت فعلی نرخ ارز برابر اعتبار ساخت نیروگاه جدید باید هزینه کنند. در بخش خودروسازی نیز تحریم ها را عامل مهم در تولید خودرو های بی کیفیت، نبود کاتالیست و یا اسقاط نشدن خودرو های فرسوده معرفی می می کنند؛ آیا به نظر شما تحریم علت اصلی افزایش آلودگی هوا و اجرا نشدن قانون هوای پاک از طرف وزارت صمت و صنایع است؟
این ها دقیقاً بهانه است. سال ۱۳۹۵ که مطالعه می کردیم تولید فولاد ایران ۱۷ میلیون تن بوده و الان ۳۲ میلیون تن است. بخش مهمی از گاز و برق کشور صرف توسعه اینها شده است. اگر تحریم بر فولاد تأثیر داشته چگونه تولید آن زیاد شده است؟ چرا فقط سیستم های کنترل آلودگی و یا کاتالیست تحریم است؟
وضعیت آلایندگی ذوب آهن از فولاد مبارکه بدتر است برای اینکه تکنولوژی آن مربوط به ۶۰ سال پیش است و با وجود این که تولید کمتری نسبت به فولاد مبارکه دارد، اما آلودگی آن بیشتر است. در نظر بگیرید که جمعیت عظیمی بیش از ۷۰۰ هزار نفر نیز در نزدیکی این ها زندگی می کنند؛ بدین جهت صنایع آلاینده همچون فولاد و ذوب آهن و سیمان و نیروگاه نمی توانند نسبت به کاهش آلایندگی و نصب فیلتر بی تفاوت باشند.
آلودگی هزینه دارد و ما برای برخی مسائل همچون سلامت مردم نمی توانیم نرخ و هزینه تعیین کنیم! پای جان مردم در بین است. بنا به آمار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ۱۲.۵ درصد از مرگ و میرهای این کلانشهر به سبب آلودگی هوا است. طبیعتاً کاهش آلایندگی صنایع هزینه زیادی دارد اما باید صورت گیرد. یا باید این ها را دور از شهرها راه اندازی کرد یا اگر در نزدیک شهرها راه اندازی شدند باید فیلتراسیون صورت گیرد.
از سوی دیگر ارتقا کیفیت خودرو که موضوع پیچیده ای نیست. در حقیقت تحریم بهانه این شرکتها است اگر بخواهیم خودرو خوب و باکیفیت بسازیم، کاتالیست و فیلتر هوا تحریم نیست. کلی شرکت کاتالیست سازی در کشور وجود دارد که می توانند تمام کاتالیست خودرو سازان را تا چند برابر نیاز تامین کنند. بدین جهت معتقدم در بحث کاهش آلودگی هوا تحریم بهانه صنایع و خودروسازها است و آلایندگی این ها متوجه وزارت صنعت، معدن و تجارت است که در پی تولید بهتر نیست و فقط به فکر قیمت و ارز است.
*اما خیلی از مردم نیز توان خرید و تعویض کاتالیست یا خودرو های مجهز به کاتالیست را ندارند!
بله، چون مواد اولیه کاتالیست ها از خارج وارد می شود و مقدار زیادی فلزات گرانبها دارد؛ قیمت کاتالیست با کیفیت حدود ۲۰- ۳۰ میلیون تومان برای خودرو های سواری و برای خودرو های سنگین و اتوبوس ها حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان است. شهرداری ها نمی توانند این قدر پول برای اتوبوس ها هزینه کنند و از طرف دیگر خیلی از خودرو ها قدیمی شدند و نصب کاتالیست برای آنها دشوار است. مسئله دیگر این است که کاتالیست ها بیش از چهار سال عمر ندارند و بودجه مردم کم است و هیچ کسی در این شرایط کاتالیست را در خودرو های داخلی عوض نمی کند که همین مورد موجب آلودگی بیشتر می شود.
*با توجه به این که فعالیت صنایع بزرگ، آلاینده های مختلفی تولید می کند، فلیتراسیون تا چه اندازه از انتشار آلایندگی این واحدهای صنعتی جلوگیری خواهد کرد؟
صنعت فولاد در آمریکا و اروپا بین ۳۰۰ تا ۱۳۰۰ گرم در هر تن فولاد، ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون تولید می کند، اما در ایران که کنترلی وجود ندارد و سازمان حفاظت محیط زیست تنها غلظت خروجی دودکش را کنترل می کند و اگر بیشتر از حد مجاز بود، تنها به جریمه اکتفا می کنند. هم در فولاد مبارکه و هم ذوب آهن و هم صنایع سیمان و آجر مقدار زیادی ذرات معلق منتشر می شود، که خارج از کنترل است و محیط زیست نیز خیلی توان کنترل آنها را ندارد. میزان انتشار اکسیدهای گوگرد در واحدهای صنعتی اصفهان
در این نمودار نشان داده ذوب آهن بیش از ۴۰۰۰ تن در سال اکسید گوگرد تولید می کند
صنایع شاید فقط بتوانند ذرات معلق این ها را کنترل کنند؛ در صورتیکه مقدار زیادی اکسیدگوگرد و اکسید ازت و ترکیبات آلی فرار منتشر می کنند و بعد از خودرو ها این ها بیشترین آلایندگی را دارند.
به اعتقاد من، در نهایت صنایع بتوانند فیلتراسیون ذرات معلق را آن هم بطور ناقص انجام دهند در صورتیکه هیچکدام از این ها توان مالی جلوگیری از انتشار اکسید گوگرد و ازت و ترکیبات آلی فرار را نخواهند داشت. در حقیقت هیچ دستگاهی در کشور متولی کنترل این ها نیست برای اینکه قوانین ناقصی داریم. دولت برای صنایع بزرگ یارانه می دهد پس آنها وظیفه دارند آلایندگی خودرا کنترل کنند. بله، کاهش آلایندگی هزینه دارد اما همه دنیا اینطور عمل کرده اند و هر شرکتی و صنعتی که از هفت مگاوات بیش تر برق مصرف می کند باید برق خودش را تولید نماید در صورتیکه صنایع اصفهان، بخش عمده برق خودرا از نیروگاه های حاشیه شهر دریافت می کنند. آنها بهتر است برق خودرا در دوردست مناطق مسکونی با مازوت تولید کنند که مشکل گاز پیدا نکنند.
منبع: لوازم حیوان خانگی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب