مطالبه مردم اصفهان از رئیس جمهور - ۵
برهوت شدن تالاب گاوخونی چالش ملی است
لوازم حیوان خانگی: تالاب بین المللی گاوخونی با 99 درصد خشکی، برهوت و کانون ریزگرد شده و کارشناسان نسبت به شرایط وخیم و بی بازگشت این عرصه 47 هزار هکتاری در شرق اصفهان هشدار می دهند.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها - ندا سپاهی: تالاب بین المللی گاوخونی که با مرگ تدریجی در این سال ها فقط نامی از آن باقی مانده، دیگر نه آن مامن شورانگیز پرندگان بومی و مهاجر، آهو و گور ایرانی که حالا برهوتی در شرق اصفهان و قلب فلات مرکزی ایران شده است.
تالاب ۴۷ هزار هکتاری گاوخونی اولین تالاب کشور بود که به علت بارگذاری ها و توسعه نامتوازن صنایع و اراضی کشاورزی حوضه آبریز زاینده رود روند خشک شدن آن از سال ۱۳۷۸ شروع شد، تغییر اقلیم و کاهش بارندگی ها نیز بر وخامت و خشکیدگی آن افزود و چندی بعد تصویب قانون استقلال آب استان ها نیز تیرخلاص را بر حیات این حوضه زد.
سال ۱۳۸۳ دولت وقت لایحه ای را تحت عنوان قانون استقلال آبی استان ها به مجلس فرستاد که با تصویب آن در مجلس لازم الاجرا شد؛ قانونی که برمبنای آن هر استان فارغ از حوضه های آبریز و زیستگاه های طبیعی می تواند منابع آب موجود در مرزهای سیاسی را بدون در نظر گرفتن مسائل مهمی مثل حق آبه و مرزهای طبیعی مدیریت و در اختیار داشته باشد.
تراکم کشاورزی و استقرار صنایع آب بر، در جوار زاینده رود و انتقال آب از این حوضه به استان ها و شهرهای یزد و کاشان به مرور در سه دهه آب را از گلوی طبیعت دریغ کرد. بی تفاوتی در مقابل فصلی شدن زاینده رود و مرگ تدریجی تالاب سبب شده تا خیلی از مسئولان در این سال ها احیای تالاب بین المللی گاوخونی را مشروط به اجرای طرح های بلاتکلیف انتقال آب همچون بهشت آباد اعلام کنند که البته هنوز اجرائی نشده مصارف زیادی برای آن تعیین و تعریف شده است که در این صورت به نظر می آید علیرغم این منابع نیز آبی به گاوخونی نخواهد رسید.
مطالعات انجام شده و تعیین ۱۷۶ میلیون مترمکعب حقابه در سالهای خشکسالی، تهیه سند مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی و نیز نقشه راه احیا زاینده رود همچون حرکت هایی برای نجات تالاب گاوخونی در این ۲۳ سال بوده که در عمل بی ثمر بوده است.
حتی در آخرین اقدام جدی برای گاوخونی بهمن ماه سال ۱۳۹۹ بعد از درخواست عباس مقتدایی نماینده اصفهان برای رسیدگی به وضعیت این تالاب، حسن روحانی رییس جمهوری سابق در نامه ای به وزارت نیرو و سازمان محیط زیست دستور ارتقا گاوخونی به منطقه حفاظت شده را صادر کرد اما این دستورالعمل هم در گیرودار بوروکراسی های ادارای از یاد رفت.
تدوین برنامه نافرجامی مانند مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی تا نقشه راه احیای زاینده رود هیچکدام جز صرف وقت و هزینه در عمل برای گاوخونی نتیجه ای در پی نداشته و کلاف سر درگم حوضه زاینده رود آنقدر پیچیده شده که به نظر نمی رسد با وجود صنایع و کشاورزی و شرب، حفظ حیات این تالاب که از دیرباز زندگی بخش فلات مرکزی ایران بوده، در اولویت استان و کشور باشد.
سند زیست بومی گاوخونی ۷ سال است در انتظار تصویب خاک می خورد
سند مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی هشت سالی است که در انتظار تصویب خاک می خورد؛ سندی که کورسوی امید برای احیای بزرگترین تالاب خشکیده فلات مرکزی ایران است.
سند مدیریت زیست بومی تالاب بین المللی گاوخونی که سال ۱۳۹۴ با همکاری دانشگاهیان، مردم جوامع محلی و ذی نفعان حوضه آبریز زاینده رود و دستگاههای اجرائی استان اصفهان تدوین شد و به رغم وعده و ابراز امیدواری مسئولان وقت محیط زیست این استان در خصوص تصویب نهایی و اجرای این سند در مدت زمان کوتاه، بارها جلساتی برای اصلاح نقصها موجود با متولیان امر دو استان اصفهان و چهار محال بختیاری برگزار و در نهایت بعد از گذشت چهار سال در شورای برنامه ریزی استانداری اصفهان به تصویب رسید.
از آنجا که هدف مدیریت زیست بومی تالاب ها، حفظ و احیای یک اکوسیستم تالابی همسو با حفظ منافع همه گروههای یک حوضه برای توسعه پایدار می باشد سند زیست بومی تالاب گاوخونی باید در استان چهار محال و بختیاری نیز تصویب شود اما این سند استراتژیک با گذشت هفت سال بلاتکلیف مانده و در انتظار تصویب، خاک می خورد.
وعده های بی عمل، نامه نگاری های بی ثمر و بی مهری های مسئولان استانی و کشوری همه دست به دست هم دادند تا گاوخونی، نگین فیروزه ای شرق اصفهان حالا با از دست دادن زیستمندان و کارکردهای حیاتی اش بعد از دو دهه در آستانه حذف از کنوانسیون رامسر قرار بگیرد.
بیست و پنجمین مقصد سفر حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی رییس جمهوری و هیئت دولت وی، اصفهان است؛ شهر و استانی که اصلی ترین مطالبه آن جریان دائمی زاینده رود و نجات تالاب گاوخونی است.
مسئولان زیادی به دیدن گاوخونی آمدند اما دردی از تالاب دوا نکردند
رضا خلیلی ورزنه دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعی ورزنه به خبرنگار مهر می گوید: در صورت ادامه بی مهری ها به تالاب بین المللی گاوخونی درآینده ای نه چندان دور شاهد آوارگی زیست محیطی و مهاجرت اقلیمی از منطقه شرق اصفهان به شهرهای دیگر خواهیم بودیم برای اینکه زیست بوم این خطه نابود شده و تنوع زیستی از بین رفته است.
وی می افزاید: اینها بیان کننده پیشروی زلزله خاموش و تبعات غول خفته ای است که بعد از نابودی محیط زیست گریبان انسان ها را خواهد گرفت. اگر هشدار طبیعت را جدی نگیریم در آینده از دست انسان کاری ساخته نیست.
خلیلی ورزنه می گوید: طی این سال ها مسئولان بلند پایه و مقامات، وزیران، رؤسای سازمان حفاظت محیط زیست، استانداران و فرمانداران مختلف به دیدن تالاب بین المللی گاخونی آمدند اما هیچکدام دردی از گاوخونی بحران زده دوا نکردند و تنها نظاره گر بودند.
دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعی ورزنه با اشاره به اینکه قانون وجود دارد اما در اجرای قوانین مشکل داریم، خاطرنشان می کند: خیلی از عوامل دست به دست هم دادند و نمی گذارند آب به گاوخونی برسد، حتی مردم و ساکنان این خطه نیز گاوخونی را از یاد برده اند و نمی گذارند آبی به تالاب برسد.
خلیلی ورزنه با اشاره به اینکه تنها حامیان گاوخونی در پایاب زاینده رود هستند، می افزاید: گاوخونی مانند یک موجود زنده است که گرفتار بیماری لاعلاج شده و درحال مرگ است و تبعات بیماری گاوخونی درحال پیشروی به سمت غرب اصفهان است.
این فعال محیط زیست اظهار می کند: با خشکی تالاب گاوخونی کشاورزی شرق اصفهان از بین رفته و سفره های آب زیرزمینی خالی شده است برای اینکه تالاب منابع زیرزمینی را تغذیه و از شوری آب جلوگیری می کرد.
مصوبه روی کاغذ دردی از گاوخونی دوا نمی کند
خلیلی ورزنه می گوید: هم اکنون خاک منطقه درحال شورشدن و پوک شدن است، وقتی محیط زیست منطقه از بین رفته و جانداری نمی تواند زندگی کند بعد از آن نوبت به ساکنان شرق اصفهان خواهد رسید و منطقه از سکنه خالی می شود.
دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعی ورزنه می گوید: وقتی کشاورزی منطقه از بین برود ارائه تسهیلات، ایجاد اشتغال و بوم گردی برای مردم این منطقه فایده ای نخواهد داشت.
خلیلی ورزنه تاکید می کند: اجرای قانون مهم می باشد، حرف زدن و مصوبه روی کاغذ دردی از تالاب بحران زده گاوخونی دوا نمی کند، در همه مصاحبه ها از حفظ محیط زیست ادعا می شود ولی در عمل برای گاوخونی هیچ چیزی وجود ندارد.
سازمان محیط زیست در سطح ملی برای احیای گاوخونی تلاش کند
همچنین منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست باید بطور ویژه برای احیای تالاب گاوخونی اقدام نمایند برای اینکه اگر این تالاب خشک شود گرد و غبار حاصل از خشکی آن می تواند تا شعاع هزار کیلومتری استان را نیز تحت تأثیر قرار دهد ازاین رو وجود چنین مخاطره ای یک تهدید استانی و کشوری است. وی می افزاید: از سازمان حفاظت محیط زیست کشور درخواست داریم که مانند دیگر تالاب های کشور به وضع تالاب بین المللی گاوخونی توجه کند و طرحی ملی برای احیای آن در دستور کار قرار دهد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان ضمن اشاره به تشکیل کارگروه ملی احیای زاینده رود می گوید: این کارگروه مشکلات حوضه را از بالادست و پایین دست بررسی می کند ازاین رو بااینکه سند مدیریت زیست بومی تالاب گاوخونی در استان چهار محال و بختیاری در انتظار تصویب مانده است اما تشکیل کارگروه ملی احیای زاینده رود و پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست می تواند برای مسئله گاوخونی کمک کننده باشد.
گاوخونی به شرایط بی بازگشت نزدیک شده
علی ارواحی مشاور مدیریت زیست بوم های تالابی با اشاره به اینکه گاوخونی به شرایط بی بازگشت نزدیک می شود و فرصت محدودی برای احیای این تالاب وجود دارد، به خبرنگار مهر می گوید: شرایطی که حدود ۲۰ سال حقابه تالاب گاوخونی تامین نشده و سال هاست که حتی حقابه رودخانه زاینده رود بطور کامل و مستمر تامین نشده است، این پیام را دارد که مدیریت منابع آب در حوضه آبریز مدیریت پایدار و توسعه متوازن نبوده است که از نتایج آن فشار آوردن بیشتر بر منابع آب تجدید ناپذیر و برداشت از آب های زیرزمینی، کسری آبخوان و فرونشست در سطح دشت ها است و به مرور هر چه بهره برداری ادامه یابد فرونشست بیشتر می شود و برای مرتفع ساختن آن نیاز است در مصارف مختلف، محیط زیست و حقابه تالاب ها را در پایین دست حوضه در نظر گرفت.
وی با اشاره به اینکه آبخوان داری و آبخیزداری و پیشگیری از بهره برداری بدون مجوز از آب های سطحی و زیرزمینی، روند فرونشست ها معکوس می شود، می گوید: به جز فرونشست، یکی از نتایج خشکیدن گاوخونی تبدیل شدن به کانون ریزگردهای سمی است که در نتیجه انتشار آن، برخی بیماری ها در منطقه شیوع می یابد و همین طور موجب تخریب اراضی کشاورزی می شود.
ارواحی خاطرنشان می کند: با خشکیدن تالاب، زنجیره وار تبعاتی اتفاق می افتد که امکان دارد نرخ مهاجرت افزایش یابد خصوصاً از روستاها به شهرها در سطح درآمد و معیشت مردم تأثیر مستقیم خواهد داشت؛ همین طور خشکی تالاب گاوخونی لطمه به تنوع زیستی و پوشش گیاهی این تالاب را به دنبال دارد که به مرور زمان امکان دارد تعدادی از گونه های تالاب از دست برود و گردشگری منطقه که فرصتی برای درآمدزایی جوامع محلی است را از دست بدهد.
مشاور مدیریت زیست بوم های تالابی می گوید: با عنایت به این وضعیت اضطراری، قسمتی از راهکارهای نجات گاوخونی از جنس سیاست گذاری و بخش دیگر اقدامات اجرائی است؛ به نظر می آید در گاوخونی بطور مشخص حداقل ۷۰۰ میلیون مترمکعب خارج از ظرفیت آب حوضه برای مصارف برنامه ریزی شده است. لازم است سیاستی گذاشته شود که از هرگونه بارگذاری جدید ولو یک هکتار توسعه یا تغییر الگوی کشت به کشت های پر مصرف تر یا تغییر صنایع باشد هر نوع بارگذاری جدید جلوگیری شود.
ارواحی درباره علت اجرائی نشدن برنامه های مدیریت زیست بومی و احیای گاوخونی، تصریح می کند: هماهنگی و همکاری بین دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری درمورد تالاب گاوخونی وجود ندارد در حالیکه نجات این تالاب مستلزم تسهیم منافع و تعامل بیشتر بین این دو استان است حتی شاید نیاز باشد ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب های کشور ورود کند تا اختلاف نظرهای موجود بین دو استان شنیده و حل و فصل شود تا در نهایت شاهد اجرای برنامه زیست بومی تالاب گاوخونی باشیم.
وی با اشاره به اینکه برنامه های مدیریت زیست بوم تالابی در سایر تالاب های کشور تهیه شده اما به طور معمول اجرا نشدند، اظهار می کند: نکته اول این است که ارزش واقعی تالاب ها هنوز شناخته نشده است؛ روی کاغذ یا در گفتار امکان دارد از تالاب ها حمایت شده یا اذعان شود که مفید و موثرند اما باور واقعی اتفاق نیافتاده است در حالیکه تالاب متعلق به همه ذی نفعان، دست اندرکاران و مردم بوده و حفظ آن نیازمند مشارکت همه بخش ها است.
ارواحی با اشاره به اینکه برنامه های تدوین شده برای احیای زاینده رود و گاوخونی، مستلزم تامین و تخصیص اعتبار است، ادامه می دهد: همه بخش ها و دستگاههای اجرائی ذی نفع اند و مداخلات و فعالیت هایشان بر تالاب اثرگذار می باشد و همه آنان در قبال تالاب مسئول هستند.
وی با اشاره به اینکه بهره برداری در بخش کشاورزی خصوصاً استان اصفهان رقیب جدی تالاب گاوخونی و زاینده رود است، تصریح می کند: در این حوضه محصولات پرمصرف و توسعه سطح زیر کشت کشاورزی با راندمان مصرف آب خیلی کم وجود دارد و کشت محصولات پرآب بر لازم است که در اصفهان برچیده و جلوی توسعه سطح زیر کشت گرفته شود که مستلزم نظارت دقیق دولت می باشد و باید با گفتگو با نمایندگان کشاورزان و ارائه راهکارهای برد- برد مصارف آب در بخش کشاورزی را کم کرد و مشکل را رفع کرد.
ارواحی با اشاره به اینکه در تدوین برنامه های احیا به دغدغه های مردم محلی توجه نمی گردد و برنامه ای نوشته می شود که توان اجرای آن در عرصه وجود ندارد، می افزاید: یکی از راهکارهای کوتاه مدت اجرای برنامه های احیای گاوخونی این است که ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب های کشور تشکیل جلسه دهد و موضوع گاوخونی به یک جمع بندی بین دو استان برسد و الزامی به وجود آید که بخش های مختلف اجرائی نسبت به انجام تعهدات خود پاسخگو باشند و از محل بودجه های در اختیارشان در گام اول کمک کنند و اگر دولت اعتبارات تکمیلی تامین کند مزیت بیشتری برای گاوخونی است.
به گزارش لوازم حیوان خانگی به نقل از مهر، از کم بارشی و خشکسالی و بندهای آبخیزداری بالادست حوضه که حقابه تالاب را برای توسعه باغات و کشاورزی می بلعند، بگذریم، سوءمدیریت در تامین و رساندن حداقل آب به گاوخونی سبب شده که در یک سال نیم اخیر، سهم این تالاب از زاینده رود هیچ باشد و حتی حقابه گاوخونی در برنامه منابع و مصارف وزارت نیرو ۱۴۰۰- ۱۴۰۱ مشخص نمی باشد. امسال تا حالا یک دوره ۱۰ بعد از اتمام نوبت سوم توزیع آب برای کشت شرق، از محل سد رودشتین زهاب های کشاورزی و پساب فاضلاب شرق به سمت گاوخونی رهاسازی شد که در روز اول دبی پساب ۲ متر مکعب بر ثانیه بود و به تدریج کاهش پیدا کرد و قطع شد. بند شاخ کنار در ۱۰ کیلومتری گاوخونی - ورود پساب فاضلاب بهمن ماه ۱۳۹۹
اگرچه همه دردهای زاینده رود به پای خشکسالی نوشته می شود اما در کم بارش ترین سال آبی فلات مرکزی ایران ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ که حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب آورد سد زاینده رود بود، حقابه گاوخونی برای صنایع، شرب و کشاورزی حذف شد یا در آب بندهای بالادست زاینده رود به یغما رفت و به سد نرسید. شاید فرقی نمی کند ترسالی باشد یا خشکسالی، در هر صورت گاوخونی سهمی از زاینده رود ندارد. سال آبی ۱۳۹۷-۱۳۹۸ بعد از پانزده سال حدود پنج میلیون مترمکعب از سیلاب فروردین به تالاب رسید و در طول سال آبی ۱۳۹۸- ۱۳۹۹ که وضعیت بارش ها و ذخیره آبی سد مطلوب بود گاوخونی در مجموع ۴۱ میلیون مترمکعب حقآبه دریافت کرد در حالیکه تا دهه ۷۰ سالانه حدود ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب از حوضه زاینده رود و زیرحوضه های آن آب وارد گاوخونی می شد. انتظار می رود دولت با اجرای قانون، رهاسازی حقابه گاوخونی را برای پیشگیری از فاجعه ملی در اولویت اول توزیع آب در حوضه زاینده رود قرار دهد.
منبع: petpart.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب