مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی عنوان كرد؛
تجربه های موفق تكثیر یوز در اسارت
به گزارش لوازم حیوان خانگی مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی بر لزوم پرهیز از اعلام آمار نادرست تاكید كرد و اظهار داشت: در جهان تجربه های موفقی از تكثیر یوز در اسارت داریم و اگر دست روی دست بگذاریم یوز منقرض می شود.
مرتضی پورمیرزای، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی، در گفتگو با خبرنگار مهر، درمورد اخبار و نظرات مختلفی كه اخیراً درباره احتمال راه اندازی جایگاه تكثیر در اسارت یوز در سمنان یا یزد مطرح شده اظهار داشت: در دست كم ۱۸ سالی كه از حفاظت یوزپلنگ آسیایی می گذرد پروژه های گوناگونی برای بهبود شرایط زیستگاه های یوز تعریف شده بود. شاید نقطه عطف حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در ایران، مطالعات و پایش های جمعیتی با كمك دوربین های تله ای باشد. از راه این ابزار كلیدی برای نخستین بار اطلاعات قابل اتكایی از كمینه تعداد افراد یوزپلنگ به دست آمد.
سازمان حفاظت محیط زیست در یك قدمی شروع به كار ایجاد مركز تكثیر در شرایط نیمه طبیعی در ایران قرار دارد. اعتماد و اعتقاد به خرد جمعی تا این لحظه از جانب سازمان حفاظت محیط زیست قابل ستایش است؛ هر چند باید دید آیا این پروژه با همان كیفیت مورد وفق اكثریت اجرا خواهد شد یا خیرپورمیرزای خاطرنشان كرد: در زیستگاه های جنوبی یوزپلنگ شامل استان های كرمان، یزد، اصفهان و خراسان جنوبی از آغاز دهه ۹۰ تا كنون هیچ فرد جدیدی مشاهده و ثبت نشده است. وی تشریح كرد: در بعضی مناطق مانند پارك ملی كویر، بعد از مطالعه در سال ۱۳۸۸ كه تنها یك یوزپلنگ تشخیص داده شده بود، دیگر فرد جدیدی شناسایی نشد. در استان یزد افرادی كه در ابتدای دهه ۹۰ زاده شده بودند، تنها افرادی بودند كه در طول این دهه به صورت مستمر در مقابل دوربین های تله ای به ثبت رسیدند. همینطور در این دوره هیچگاه زادآوری دیگری در این استان مستند نشد. یوزپلنگ های شناسایی شده در پناهگاه حیات وحش نایبندان در استان خراسان جنوبی در ابتدای دهه ۹۰، آخرین یوزپلنگ هایی بودند كه حضورشان در نایبندان مستند شد. علیرغم تلاشهای انجام گرفته تا امروز، وضعیت حضور یوزپلنگ در كرمان و اصفهان همچنان گنگ و ناشناخته است. تنها یك تصویر از یوزپلنگ در اصفهان مقابل دوربین های تله ای به ثبت رسیده است. به علل مختلف، پایش مناطق تحت حفاظت در كرمان تنها یك مرتبه انجام شد كه نمی توان به آن استناد كرد. لاشه یافت شده از یوزپلنگی كه در پاییز ۱۳۹۷ در كرمان به مرگ طبیعی تلف شد هم مربوط به یوزپلنگی بود كه قبل از آن، تنها در پناهگاه حیات وحش نایبندان در خراسان جنوبی به ثبت رسیده بود.
در زیستگاه های جنوبی یوزپلنگ شامل استان های كرمان، یزد، اصفهان و خراسان جنوبی از آغاز دهه ۹۰ تا كنون هیچ فرد جدیدی مشاهده و ثبت نشده است مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی اظهار داشت: البته شرایط در زیستگاه های شمالی یوزپلنگ متفاوت بوده است. از آغاز دهه ۹۰ تا سال ۱۳۹۵ تصاویر گوناگونی از یوزپلنگ در استان های سمنان، خراسان شمالی و خراسان رضوی به ثبت می رسید. تصاویر به دست آمده از دوربین های تله ای و عكاسی های صورت گرفته توسط محیط بانان و حفاظتگران، نشان از زادآوری یوزپلنگ داشت. پورمیرزای خاطرنشان كرد: در نیمه دوم دهه ۹۰، شرایط در زیستگاه شمالی هم نگران كننده شد. بعد از سال ۱۳۹۶، زادآوری در پناهگاه حیات وحش میاندشت به ثبت نرسیده است و آخرین بار تصاویری از یك فرد یوزپلنگ در سال ۱۳۹۷ به ثبت رسید كه متأسفانه در آبان ماه همان سال در تصادف جاده ای تلف شد. هم اكنون، ذخیره گاه زیستكره توران آخرین زیستگاهی است كه كماكان گزارش های تأیید شده ای از زادآوری دارد.حفاظت از زیستگاه، لازم اما ناكافیمدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی اظهار داشت: تجربه ۱۸ سال حفاظت نشان داده است علیرغم تلاشهای فراوان در جهت حفاظت از زیستگاه ها، جمعیت یوزپلنگ همچنان كاهش پیدا كرده است. در این شرایط، ایجاد جمعیت پشتیبان با بهره گیری از یوزپلنگ های در اسارت اهمیت ویژه ای دارد. پورمیرزای خاطرنشان كرد: ایجاد جمعیت پشتیبان در كوتاه و میان مدت می بایست تنها بعنوان تضمین حفظ ژن گونه در شرایط نیمه طبیعی مدنظر باشد و از اهمیت حفظ زیستگاه طبیعی و گونه های بومی آن نكاهد. ازاین رو توجه به تكثیر افراد حاضر در اسارت بعنوان گزینه مكمل فعالیتهای جاری حفاظتی در مناطق، كاملاً ضروری به نظر می آید.
علی رغم تلاشهای فراوان در جهت حفاظت از زیستگاه ها، جمعیت یوزپلنگ همچنان كاهش پیدا كرده است. در این شرایط، ایجاد جمعیت پشتیبان با بهره گیری از یوزپلنگ های در اسارت اهمیت ویژه ای دارد وی تاكید كرد: تجربه رهاسازی یوزپلنگ ها در فنس های چندهزار هكتاری در كشور آفریقای جنوبی و تجارب معرفی مجدد در محدوده های فنس كشی نشده و وحشی در كشورهای نامیبیا و بوتسوانا وجود دارد كه اطلاعات علمی آنها به صورت شفاف در بخش ۲۰ كتاب Cheetahs: Biology and Conservation انتشار یافته در سال ۲۰۱۸ منعكس شده است. وی در پاسخ به نظراتی در خصوص عدم توانایی یوزپلنگ های زاده شده در اسارت برای شكار و زندگی در طبیعت اظهار داشت: یوزپلنگ هایی كه در مراكز مختلف تكثیر در كشور آفریقای جنوبی و به منظور نمایش و یا لمس گردشگر ها در اسارت متولد شده اند و عموماً به صورت دستی توسط انسان شیردهی شده اند، نه تنها موفق به شكار برای خود در محیط وحشی بوده اند، بلكه دارای فرزند شده و از فرزندان خود در مقابل شیر، پلنگ، سگ وحشی، كفتار و دیگر گوشتخواران هم مراقبت می كنند. پورمیرزای اضافه كرد: در برنامه Cheetah Metapopulation Management كشور آفریقای جنوبی جمعیت یوزپلنگ از ۲۴۱ فرد در ۴۱ منطقه حفاظت شده در سال ۲۰۱۱ به ۳۸۶ فرد در ۶۰ منطقه حفاظت شده در انتهای ۲۰۱۹ رسیده است. مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی تاكید كرد: اخیراً تكثیر یوزپلنگ های آفریقای جنوبی در برنامه مشترك میان مؤسسات Ashia و Endangered Wildlife Trust در محدوده محصور ۱۲۰۰۰ هكتاری Kuzuko درون پارك ملی دولتی Addo Elephant آفریقای جنوبی اتفاق افتاده است كه هم اكنون پیشرو وحشی سازی یوزپلنگ های زاده شده در اسارت برای بازگشت به محیط آزاد و وحشی هستند. در مثال قابل توجه دیگر پارك ملی Mountain Zebra در آفریقای جنوبی جمعیت ۴ یوزپلنگ كه سابقه تولد و زندگی در اسارت داشته اند، در طول ۵ سال ۲۹ توله به دنیا آورده اند. به علت محدودیت این پارك ملی ۲۴ هزار هكتاری در میزبانی تعداد بالای یوزپلنگ، زاده ها به صورت مستمر به مناطق حفاظت شده دیگر منتقل شده اند تا با یوزپلنگ های مناطق دیگر جفتگیری كرده و جریان ژنی حفظ شود. تمامی این افراد در كنار دیگر گوشتخواران توانایی گذران زندگی و تولیدمثل یافته اند و به صورت كاملاً طبیعی و وحشی زندگی می كنند. وی نتیجه گرفت: پروژه مدیریت فراجمعیت های یوزپلنگ در كشور آفریقای جنوبی منتج به اطلاعات ارزشمندی است كه باید در مورد آن تعمق كرد. این پروژه با جابه جایی ها و معرفی های مجدد گونه به ذخیره گاه ها نه تنها جمعیت یوزپلنگ را در كشور خود افزایش داده است، بلكه بعد از گذشت ۲ سال از معرفی موفق، ۲ فرد یوزپلنگ به كشور مالاوی، ۴ فرد دیگر هم در جولای ۲۰۱۹ به این منطقه معرفی كرده است. زاده های متولد شده در شرایط نیمه طبیعی در حالی به صورت موفق به مالاوی معرفی شده اند كه بیشتر از ۲۰ سال از انقراض یوزپلنگ در این منطقه می گذشته است.لزوم پرهیز از اعلام آمارهای نادرستمدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی اظهار داشت: ذكر آمار موفقیت یا عدم موفقیت بدون مبنای علمی، مدیران و تصمیم گیران را برای برنامه ریزی های آتی با چالش مواجه می كند. هرچند هیچ تضمینی برای موفقیت زادآوری در پروژه های این چنینی وجود ندارد، اما می بایست برنامه ریزی و پیشبینی ها بر پایه علمی و مستدل واقع شود و از انتشار درصد موفقیت های غیرواقعی بر حذر بود. پورمیرزای اخطار داد: تعداد یوزپلنگ در ایران به قدری كاهش یافته كه رخدادهایی مانند تصادف، كشته شدن یك ماده و یا زنده گیری یك توله از جمعیت آزاد تاثیر قابل ملاحظه ای در كاهش جمعیت این گونه خواهد داشت؛ همینطور با عنایت به تراكم پایین یوزپلنگ ها در زیستگاه های ایران، این مورد به راحتی گونه را به سمت انقراض در یك محدوده بزرگ از زیستگاه ها پیش خواهد برد. وی خاطرنشان كرد: یوزپلنگ های در اسارت در ایران نسبت به زیرگونه آفریقایی كه دوران شیردهی آنها توسط انسان صورت گرفته و از تعلیمات مادر بی بهره بوده اند، شرایط به مراتب بهتری دارند. یوزپلنگ های در اسارت پردیسان همگی ماه های ابتدایی زندگی خویش را در كنار مادر گذارنده اند و توانایی ابتدایی شكار گونه های كوچك همچون خرگوش را دارند. پورمیرزای اضافه كرد: از جانب دیگر، مقایسه رقبای یوزپلنگ های آفریقایی مانند شیر با رقبای یوزپلنگ ها در زیستگاه های ایران، نشان داده است رقبای یوزپلنگ ها در ایران خطر كم تری برای این گونه دارند. همینطور در بعضی زیستگاه ها، پلنگ و گرگ كه به نظر می آید می توانند به صورت بالقوه تهدیدی برای یوزپلنگ ها به شمار بیایند، جمعیت زیادی نداشته و یا به صورت كلی در زیستگاه حضور ندارند.
احداث مساحت دست كم ۱۰۰۰ هكتاری در زیستگاه یوزپلنگ به مراتب طبیعی تر و كم استرس تر از شرایط در پارك پردیسان تهران است. در ادامه روند، ماده ها بعد از طی آموزش شكار، آماده جفتگیری و زایمان خواهند شد مدیر عامل انجمن یوزپلنگ ایرانی تاكید كرد: طبق آمار علمی انتشار یافته در مجهزترین و باتجربه ترین مراكز تكثیر در اسارت دنیا كه ده ها سال تجربه تكثیر در اسارت یوزپلنگ را به دور از شرایط طبیعی گونه دارند، تنها ۲۰٪ افراد در چرخه ژن وارد شده اند؛ این در شرایطی است كه اعداد برای یوزپلنگ های ماده شناسایی شده، ۹۵٪ موفقیت در زادآوری بوده است. تجربیات برنامه مدیریت فراجمعیت یوزپلنگ در كشور آفریقای جنوبی حاكی از مشابه بودن نسبت موفقیت در محدوده های نیمه طبیعی در مقیاس ۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ هكتار است. این مورد در طبیعت ایران هم توسط دوربین های تله ای انجمن یوزپلنگ ایرانی تأیید شده است. تمامی افراد ماده كه توسط دوربین های تله ای تصویربرداری شدند، در صورت ادامه بقا و ثبت مجدد، دارای زایمان و توله بوده اند. با این وجود، این فرصت از یوزپلنگ معروف به «دلبر» تا حد زیادی از دست رفته است. پورمیرزای خاطرنشان كرد: هرچند بر مبنای بررسی سلامت دستگاه تناسلی دلبر كه در سال ۱۳۹۸ توسط دكتر Imke Luder -كه به دعوت سازمان حفاظت محیط زیست به ایران سفر كرده بود- انجام گرفت، شانس دلبر هنوز به صفر نرسیده و عنوان شد كه او باید در اسرع وقت زادآوری داشته باشد. این احتمال قوی وجود دارد كه شرایط برای یوزپلنگ معروف به «ایران» هم كه حالا در مركز تكثیر پارك پردیسان است، تكرار شود. شانس ایران با افزایش سن، برای زادآوری كم تر خواهد شد.لزوم ایجاد شرایط امن برای زادآوری یوزپلنگ هامدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی اظهار داشت: تجربه موفق دیگر كشورها نشان داده است در صورت ایجاد شرایط امن، طبیعی و بدون استرس (تكثیر در شرایط نیمه طبیعی) برای یوزپلنگ ها، جفت گیری به صورت طبیعی اتفاق افتاده و توله های سالمی هم به دنیا خواهند آمد. پورمیرزای توضیح داد: برای ایجاد این شرایط امن پارامترهای بسیاری مطرح است. همچون مهم ترین این پارامترها می توان به مبحث فضای بزرگ در زیستگاه طبیعی اشاره نمود اما با عنایت به این كه سازمان محیط زیست در ابتدای كار ایجاد شرایط تكثیر نیمه طبیعی یوزپلنگ آسیایی قرار دارد، وسعت ۵۰۰۰ هكتار با تركیب ۲ نر و ۱ ماده كه بارها در كشور آفریقای جنوبی موفق بوده است، به این سازمان پیشنهاد می شود. برای چنین اقدامی، باید محدودیت های اقتصادی-اجتماعی كشور را در نظر گرفته و تصمیمی اتخاذ شود كه هم تحقق پذیر بوده و هم درصد موفقیت بالایی داشته باشد. با عنایت به این محدودیت ها و فرصت ها، نظر كارشناسی بر محدوده ای به مساحت ۱۰۰۰ هكتار است. باید توجه داشت كه در جانمایی ها، قابلیت توسعه تا مساحت ایده آل ۵۰۰۰ هكتاری در صورت موفقیت زادآوری مدنظر باشد.
یوزپلنگ هایی كه در مراكز مختلف تكثیر در آفریقای جنوبی و به منظور نمایش و یا لمس گردشگر ها در اسارت متولد شده اند و عموماً به صورت دستی توسط انسان شیردهی شده اند، نه تنها موفق به شكار برای خود در محیط وحشی بوده اند، بلكه دارای فرزند شده و از فرزندان خود در مقابل شیر، پلنگ، سگ وحشی، كفتار و دیگر گوشتخواران هم مراقبت می كنند وی تاكید كرد: نكته كلیدی برای افزایش شانس زادآوری یوزپلنگ ها در این شرایط، ایجاد طبیعی ترین حالت ممكن و مشابه ترین فضا به محیط وحشی است كه با عنایت به مواردی كه اشاره شد، نه تنها شانس تولیدمثل را چندین برابر می كند، بلكه توله های متولد شده به صورت طبیعی توسط مادر آموزش داده شده و شكار كردن را فراخواهند گرفت. اتفاقی كه هیچگاه در شرایط تكثیر در اسارت و فنس های كوچك رخ نخواهد داد. وی تاكید كرد: در هر صورت، راه اندازی مساحت دست كم ۱۰۰۰ هكتاری در زیستگاه یوزپلنگ به مراتب طبیعی تر و كم استرس تر از شرایط در پارك پردیسان تهران است. در ادامه روند، ماده ها بعد از طی آموزش شكار، آماده جفتگیری و زایمان خواهند شد. پورمیرزای اخطار داد: طی این مسیر، مسائل گوناگونی می بایست دست به دست هم دهند تا احتمال موفقیت در زادآوری افزایش یابد؛ اما دست روی دست گذاشتن و نگه داشتن یوزپلنگ ها در تهران تنها به ضرر این گونه بوده و در نهایت منجر به انقراض این گونه خواهد شد. مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی در انتها اظهار داشت: این مورد طی جلسات مختلف و با مشاركت استادان دانشگاه، دامپزشكان، سمن ها، كارشناسان محیط زیست ایرانی مقیم داخل و خارج كشور، مدیران دفاتر سازمان حفاظت محیط زیست در تهران و كارشناسان استانی به همراه كارشناساسان خارجی مورد بررسی قرار گرفته است. می توان گفت این میزان از مشاركت و حضور كارشناسان در یك مبحث در سازمان حفاظت محیط زیست بی سابقه است. نهایتاً بعد از یك سال بررسی در جلسات بزرگ و كارگروه های كوچك، سفر به مناطق و نهایتاً بازدید معاون وقت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست از دستاوردهای كشور آفریقای جنوبی، به نظر می آید سازمان حفاظت محیط زیست در یك قدمی شروع به كار ایجاد مركز تكثیر در شرایط نیمه طبیعی در ایران قرار دارد. اعتماد و اعتقاد به خرد جمعی تا این لحظه از جانب سازمان حفاظت محیط زیست قابل ستایش است؛ هر چند باید دید آیا این پروژه با همان كیفیت مورد وفق اكثریت اجرا خواهد شد یا خیر.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب